تجربه کشاورزی اسپانیا، گامی موثر برای حضور در بازارهای جهانی

به گزارش قائم آنلاین، در یادداشت یاسر احمدی بنی، پژوهشگر دفتر مطالعات دیپلماسی اقتصادی دانشگاه امام صادق(ع) آمده است: کشاورزی یکی از مهمترین بخشهای اقتصاد هر کشوری است و عدم بهره‌مندی از آن سبب ضعف آن کشور در زمینه روابط بین الملل خواهد شد. کشورهایی که بتوانند امنیت غذایی خود را تامین کنند خواهند توانست روابط خود را با سایر کشورها براساس قدرت و نه از روی ضعف انجام دهند. عوامل مختلفی سبب شده که کشاورزی از حالت سنتی خود فاصله بگیرد و تبدیل به یک بخش مدرن در جوامع غربی شود که متاسفانه کشور ایران نتوانسته است با این تغییرات همگام باشد. در این یادداشت سعی شده با بررسی کشاورزی منطقه آلمریا در اسپانیا از تجارب آن استفاده و چشم انداز خوبی برای ایران در این حوزه ارائه شود تا بتواند اهمیت سرمایه گذاری را برای سرمایه‌گذاران در این حوزه مشخص کند؛ فرصت مناسبی که ایران با داشتن امکانات اجرای گلخانه ها یکی از مستعدترین کشورها برای سرمایه‌گذاری در این حوزه است.

یکی از کشورهایی که توانسته کشاورزی را به صنعتی پردرآمد برای خود تبدیل کند کشور اسپانیا است. این کشور توانسته است با بهره گیری مناسب از این فرصت، جایگاه مناسبی را در حوزه صادرات محصولات کشاورزی بدست بیاورد. این کشور بخش اعظمی از صادرات خود را مدیون بخش کشاورزی است، بخشی که توانسته یکی از مدرن ترین و به روز ترین صنعت‌های این کشور باشد و خود را همگام با سایر کشورها در این زمینه پیش ببرد. شناخت درست از صنعت کشاورزی اسپانیا و استفاده کافی از فضای دیپلماسی بین دو کشور سبب خواهد شد که انتقال فناوریهای لازم برای صنعت کشاورزی ایران صورت گیرد و روابط ایران با این کشور افزایش یابد و زمینه‌ساز افزایش مبادلات تجاری و سرمایه گذاریهای مشترک گردد و جهانی شدن کشاورزی ایران را سرعت بخشد.

در ادامه به صورت مختصر به سابقه این کشور در حوزه گلخانه داری، درآمد منطقه آلمریا از حضور در بازارهای جهانی مواد غذایی، اهمیت و نتایج سرمایه گذاری در منطقه آلمریا و تجارب و دستاوردهای مهم اسپانیا در حوزه گلخانه‌داری خواهیم پرداخت و پس از آن به دستاوردهای مهمی که ایران از این رابطه خواهد به دست آورد پرداخته می شود.

تاریخچه گلخانه داری در منطقه آلمریا

منطقه آلمریا در جنوب اسپانیا برخلاف بسیاری از مناطق اروپا از سرسبزی کمتری برخوردار بوده و دارای شرایط آب و هوایی خشک تری است. این منطقه از اسپانیا که در سواحل شمالی دریای آلبوران قرار گرفته از بهره‌وری پایین تری در محصولات خود برخوردار است و رطوبت کم موجود در خاک آن بر این امر افزوده است. اما کشاورزان این منطقه در مقابل این شرایط آب و هوایی کوتاه نیامده و سعی در رفع این مشکلات داشته اند و سرانجام به خوبی توانسته اند رویای خود در این زمینه را جامه عمل بپوشانند و کشاورزی را در منطقه خود گسترش دهند و نام منطقه خود را جهانی کنند.

آنها توانسته اند با ایجاد گلخانه ها در حجم انبوه به تولید انواع محصولات صیفی‌ و سبزی بپردازند و علاوه بر ایجاد اشتغال پایدار در منطقه خود، ارز آوری خوبی برای کشور خود داشته باشند. این منطقه از اسپانیا که به دریای پلاستیک معروف است توانسته سهم مهمی در اقتصاد کشور اسپانیا داشته باشد و نقش اجتماعی این منطقه را افزایش دهد. منطقه ای که یکی از چندین تولید کننده انواع صیفی‌ در قاره اروپاست و درحال حاضر متراکم ترین منطقه گلخانه ای جهان است که بیش از ۵۰ سال از تاسیس اولین گلخانه آن می گذرد.

گلخانه های این منطقه از اسپانیا توانسته درآمد خوبی را برای کشاورزان ایجاد کند که ناشی از بهره‌وری بالای آنها در مقایسه با سایرین بوده است. این موضوع سبب شده که عایدی گلخانه ها در مقایسه با سایر گلخانه های اسپانیا بالاتر باشد و از ارزش بیشتری برخوردار باشد. این گلخانه ها در مقایسه با گلخانه های کشور هلند به عنوان یکی از مطرح‌ترین کشورها در این حوزه از انرژی کمتری مصرف می کنند و این موضوع سبب شده گلخانه های آلمریا از یک فرصت و مزیت رقابتی خوبی در بازارهای اروپا برخوردار شوند و فرصتی طلایی را برای فاصله گرفتن اقتصاد اسپانیا از رکود ایجاد کنند.

درآمد منطقه آلمریا از گلخانه ها

در فصل کشاورزی (۲۰۱۲-۲۰۱۳)، ۲۸۵۷۶ هکتار گلخانه زیر کشت قرار گرفته که حجم تولید محصولات آن به ۲.۶ میلیون تن رسید که ارزش آن حدود ۱۵۲۸ میلیون یورو بوده است. بخش زیادی از محصولات تولید شده در این گلخانه ها صادر می شود که حدود ۷۰ درصد حجم تولیدی را شامل می شود. کشورهای اصلی مقصد صادرات این گلخانه ها آلمان، فرانسه، هلند و انگلستان بوده است.

محصولات تولیدی این گلخانه ها شامل گوجه فرنگی، فلفل، خیار، کدو سبز، هندوانه، خربزه، بادنجان و لوبیا بوده است که هر کدام در انواع مختلفی تولید شده است تا بتواند پاسخگوی علایق مشتریان استفاده کننده از محصولات این گلخانه ها باشد. در جدول زیر حجم محصولات تولیدی انواع محصولات این گلخانه ها و درآمد حاصل از آنها آورده شده است.

این جدول به خوبی نشان می دهد که سطح کشت کم و قیمت پایین محصولات کشاورزی، می تواند با تولید انبوه و بازدهی مناسب همراه باشد. در این صورت به ازای تولید محصولات در هر هکتار درآمد خوبی نصیب بخش کشاورزی خواهد شد. این موضوع زمانی اهمیت می یابد که کشوری از مناطق کمی برای کشاورزی برخوردار باشد. در آن صورت نیازمند واردات محصولات غذایی از کشورهای دیگر خواهد بود. وارداتی که هزینه های سنگینی را برای هر کشور به دنبال دارد. در اینجا است که اهمیت سرمایه‌گذاری در این بخش مشخص می‌شود.

اهمیت و نتایج سرمایه گذاری‌های صورت گرفته در منطقه آلمریا

سرمایه گذاری در آلمریا تنها محدود به سرمایه گذاران این منطقه نیست و شرایط اتخاذ شده سبب شده است که تمایل زیادی برای سرمایه گذاری در این منطقه صورت گیرد. سرمایه‌گذاران به دنبال بازدهی بالا برای سرمایه خود هستند و این موضوع به خوبی در آلمریا در نظر گرفته‌شده است زیرا مزیت رقابتی محصولات این منطقه، امکان بهره‌مند شدن از سود و بازدهی بالاتر را به سرمایه‌گذاران می‌دهد.

نمودار زیر درآمدها، هزینه‌ها و سود حاصل شده برای این منطقه را نشان می‌دهد که مشاهده می شود در بلندمدت سرمایه گذاری بر روی گلخانه ها سود خوبی را برای سرمایه‌گذاران به دنبال داشته است و میزان فروش آنها و درآمد حاصله از آن دارای روند صعودی بوده باشد؛ اگرچه هزینه ها در این مدت دارای تغییرات زیادی نبوده است.

(نمودار آبی رنگ نشان دهنده درآمد بر حسب دلار بر کیلوگرم ، نمودار مشکی رنگ نشان دهنده هزینه ها و نمودار خاکستری نشان دهنده سود این گلخانه هاست.)

تجارب و دستاوردهای اسپانیا در حوزه گلخانه ها برای جمهوری اسلامی ایران

آنچه که در حوزه روابط اقتصادی بر اهمیت این منطقه افزوده است به شرح ذیل است:

•           بازاریابی: شناخت درست و دقیق از بازار هدف و مشخص کردن آن سبب شده که محصولات تولید شده بیشترین بازدهی را داشته باشند و بتواند درآمد ارزی خوبی را برای اسپانیا ایجاد کند و از طرفی باعث کاهش محصولات ضایعاتی شده است. کشاورزان دیگر نگران زایل شدن تلاشهای خود نیستند چرا که مطمئن هستند محصولات تولید شده آنها دارای خریدار است لذا به حدی تولید خواهند کرد که مورد نیاز بازار هدف است. در نتیجه محصول تولید شده با پرداخت اندکی هزینه بازاریابی از ارزش بالایی برخوردار خواهد بود و خواهد توانست مزیت رقابتی خود را در بازارهای داخلی و بین‌المللی حفظ کند.

•           کاهش هزینه های تولید: تکنولوژی بکار رفته شده سبب آن شده که محصولات بیشتر با هزینه های کمتری تولید شوند. قیمت پایین تر این امکان را به تولیدکنندگان می دهد که بتوانند سهم خود را در بازارهای بین‌المللی افزایش دهند و بدین طریق ارزآوری بالاتری را برای محصولات خود حاصل کنند. در نتیجه کاهش دادن هزینه‌ها سبب افزایش توان رقابتی و ایجاد مزیت رقابتی در تولید محصولات خواهد شد.

•           بهره‌وری: افزایش سود برای سرمایه گذاران ناشی از ارتقای بهره‌وری در تولید محصولات است چرا که آنها با پرداختن همان هزینه‌های قبل خواهند توانست درآمد بیشتری را کسب نمایند و بدین طریق سود حاصل شده خود را افزایش دهند. افزایش سود این امکان را خواهد داد که سرمایه گذاری بر روی واحدهای تحقیق و توسعه صورت گیرد و بدین طریق محصولات ارزشمندتری از تولیدات حاصل شود. بهره‌وری بالاتر گلخانه ها سبب خواهد شد که تحقیقات بیشتری بر روی محصولات صورت گیرد و محصولات پر بازده‌تری را  تولید کرد که بیشتر در مقابل آفات مصون هستند.

•           نگه داری: تولیدکنندگانی که بتوانند محصولات خود را در مقابل افت ناگهانی قیمت ناشی از ورود محصولات فصلی به بازار است حفظ کنند از عایدی بالاتری برای محصولات خود برخوردار خواهند بود چرا که توانسته‌اند با نگهداری محصول خود برای مدت کوتاهی در انبارها و سردخانه‌ها، از کاهش قیمت آن جلوگیری کنند.

•           تخصصی سازی: هر محصولی که با توجه به تخصص افراد و امکانات تولید شود در مقایسه با سایر محصولات از کیفیت بالاتری برخوردار خواهد بود. این کیفیت بالا سبب خواهد شد که محصولات تولیدی از جایگاه بالاتری در بازارهای بین‌المللی برخوردار باشند و شرایط رقابتی خود را ارتقا دهند.

•           مزیت رقابتی: باید تلاش شود که مزیت تولید کالاها حفظ شود و سایرین نتوانند مزیت تولید محصولات را تغییر دهند. اگر این کار به خوبی صورت نگیرد سایر کشورها خواهند توانست با سرمایه گذاری بیشتر این مزیت را تولیدکننده فعلی بگیرند و آن را از بازار خارج کنند.

•           در نظر گرفتن ذائقه و سلایق مشتریان: بازارهای جهانی علایق و سلایق مختلفی را شامل می شوند و عدم توجه به این سلایق یعنی از دست دادن بازار در بلندمدت. لذا ضروری است که تولیدکننده‌ها با سلایق مختلف آشنا باشند و بتوانند سلایق جدید را پوشش دهند.

انجام دادن درست و صحیح این کارها سبب می شود که بخش کشاورزی به فعالیتی سود آور و مفید  تبدیل شود و از خطرات امنیت غذایی بکاهد. علاوه بر آن سبب خواهد شد که سودآوری این بخش با رشد چشمگیری همراه باشد. کاری که آلمریا توانسته است با داشتن مساحتی معادل کمتر از ۰٫۱ درصد از مساحت زیر کشت ایران بتواند همان میزان درآمد حاصله برای کل کشاورزی ایران را در یک منطقه کوچک حاصل کند.

نتیجه گیری

استفاده از تجربه نیم قرنی گلخانه ها در آلمریا می تواند کمک خوبی برای ایران در حوزه سرمایه گذاری بر روی گلخانه ها باشد. مشخص کردن اهمیت این موضوع و تبیین آن کمک می کند تا سرمایه‌گذاران اعم از داخلی و خارجی تمایل بیشتری برای سرمایه گذاری در این حوزه داشته باشند و بتوانند از ظرفیت کشاورزی اسپانیا استفاده کنند تا بتوانند به شکوفایی صنعت کشاورزی ایران کمک شایانی کنند.

ایجاد گلخانه ها کمک مهمی در تامین امنیت غذایی برای ایران است. این موضوع از این جهت حائز اهمیت است که محصولات و نهاده‌های دامی یکی از مهمترین اقلام وارداتی ایران است و تولید این محصولات با تخصیص دادن زمین های مازادی که از ایجاد گلخانه ها حاصل می شود امکان پذیر است. همچنین امکان تولید این محصولات در فضای گلخانه‌ای در مقیاس بزرگ قابل انجام است و توان انجام این کار در داخل کشور وجود دارد.

صادرات محصولات تولیدی در حوزه کشاورزی خواهد توانست ارز آوری خوبی را برای کشور داشته باشد و بتواند کمک مهمی در کنترل نوسانات ارزی باشد به شرط آنکه بازاریابی لازم صورت گیرد و بازارهای کشورهای هدف به خوبی شناسایی شوند. انجام این کار، این اختیار را به نهادهای سیاست گزار می دهد که بتوانند با تخصیص درست زمینهای کشاورزی و گلخانه ها ، از هدر رفت مواد غذایی بسیاری جلوگیری کنند. این موضوع سبب آن خواهد شد که محصولات تولیدی علاوه بر پوشش دادن نیاز داخلی بتواند از فرصت رقابتی مناسبی در بازارهای جهانی محصولات غذایی برخوردار شود. هزینه‌های تمام شده پایین ایران در مقایسه با سایر کشورها اهمیت این فرصت را چندین برابر می کند.

سرمایه گذاری بر روی گلخانه ها در ایران فرصتی مناسب برای شکست تحریم ها است؛ چرا که صنعت کشاورزی صنعتی است ضروری و کشورهای زیادی نیازمند این بخش از اقتصاد هستند. این موضوع سبب می شود که اقتصاد ایران بتواند از جایگاه بالاتری برخوردار شود. با انجام این کار می توان اشتغال پایداری را ایجاد کرد که توان کنترل قیمتها را در طی نوسانات داشته باشد و این امر میسر نخواهد بود مگر با برنامه ریزی های دقیقی که باید صورت گیرد و در طی آن سرمایه گزاران، چه خارجی و چه داخلی، از فرصتهای طلایی موجود در این بخش از اقتصاد ایران آگاه شوند.

استفاده کامل از ظرفیت دستگاه دیپلماسی سبب خواهد شد که تجارت خارجی ایران با کشور اسپانیا افزایش یابد و روابط دو جانبه بین دو کشور تقویت شود. این امر سبب خواهد شد که سرمایه گذاری‌های مشترک افزایش یابد و شرایط بهتری برای حضور فعال شرکتهای اسپانیایی در ایران میسر شود.