لزوم توجه بیشتر به گونه‌های در معرض خطر کشور

به گزارش قائم آنلاین، یوزپلنگ آسیایی در راس فهرست گونه‌های در معرض خطر کشور قرار دارد چراکه جمعیت آن کمتر از ۱۰۰ فرد است و براساس فهرست قرمز گونه‌های در معرض خطر «اتحادیه بین‌المللی حفاظت از طبیعت» (IUCN ) جزو گونه‌های در آستانه انقراض (CR) طبقه‌بندی شده است. تاکنون اقداماتی در زمینه تکثیر در اسارت این گونه صورت گرفته اما تاکنون موفقیت آمیز نبوده‌اند.

برخی کارشناسان معتقدند که اکنون تکثیر در اسارت گونه‌های جانوری کشور خیلی شفاف نیست و برنامه مشخصی برای آن وجود ندارد و تکثیر در اسارت نیازمند برنامه بلند مدتی است که گام به گام اجرا شود یعنی ابتدا تکثیر گونه و پس از آن معرفی گونه به طبیعت و بازگرداندن آن به چرخه طبیعت است.

گورایرانی با نام علمی (Equus hemionus onager) از راسته فردسمان و زیرگونه‌ای از گورخر آسیایی است بر اساس قوانین سازمان حفاظت محیط زیست در زمره گونه‌های در معرض خطر انقراض قلمداد می شود همچنین براساس فهرست قرمز گونه‌های در معرض خطر «اتحادیه بین‌المللی حفاظت از طبیعت» (IUCN ) جزو گونه‌های در آستانه انقراض (CR) طبقه‌بندی شده است. امروزه به‌ دلیل تخریب زیستگاه این گونه، اشغال آبشخورها توسط دام اهلی و شکار غیر قانونی به‌دلیل باورهای غلط مردم نسل این گونه در معرض خطر جدی نابودی است.

در سال ۹۷ سازمان حفاظت محیط زیست برای ساماندهی سایت‌های تکثیر گونه‌های شاخص حیات وحش با هدف معرفی مجدد به زیستگاه‌ها از ابتدای سال برای زنده‌گیری ۱۰ راس گور ایرانی در سایت توران و انتقال آن‌ها به پارک ملی کویر مرکزی با هماهنگی محیط زیست سمنان اقدام کرد اما یک راس گورخر در ابتدای عملیات تلف شد، پس از عملیات زنده گیری نیز دو راس دیگر تلف و دو راس دیگر حین انتقال به پارک ملی کویر تلف شدند. با این حال هنوز سه ماه از این ماجرا نگذشته بود که سازمان حفاظت محیط زیست از اجرای مرحله جدید انتقال گورخرایرانی از استان یزد به پارک ملی کویر خبر داد و چهار رأس گورخر با ترکیب یک رأس نر و سه رأس ماده زنده‌گیری و با کامیون به محل پارک ملی کویر انتقال داده شدند.

 گوزن زرد ایرانی یکی دیگر از گونه‌هایی است که بر اساس اعلام سازمان حفاظت محیط زیست و طبق قوانین این سازمان در معرض خطر انقراض است. اتحادیه بین‌المللی حفاظت از طبیعت (IUCN) نیز این گونه را در زمره گونه‌های در معرض خطر (EN) قرار داده است. براساس آخرین گزارش‌ها تعداد تقریبی این گوزن‌های زرد موجود در پارک ملی دز پس از انتقال ۱۷ راس از ایلام به این پارک ملی حدود ۹۰ راس اعلام شده است.

سایت گوزن زرد ارسنجان یکی از محل‌های پرورش گوزن زرد ایرانی است که از سال ۱۳۹۰ و با انتقال ۷ راس گوزن زرد، به‌طور رسمی فعالیت خود را آغاز کرد و اکنون ۳۴ راس از این گونه نادر حیوانی در آن زندگی می‌کنند. به گفته حسن ابراهیمی- رئیس حفاظت محیط زیست شهرستان ارسنجان در استان فارس- براساس آخرین آمارهای اعلام شده از سوی ماموران گشت و کنترل، پنج راس گوساله به تازگی در سایت احیاء، تکثیر و پرورش گوزن زرد ایرانی ارسنجان متولد شده‌اند.

فک خزری با نام علمی (Pusa caspica) نیز یک گونه پستاندار دریایی کمیاب است که تنها در دریای خزر و رودخانه‌های منتهی به آن زندگی می‌کند. این‌گونه تنها پستاندار دریای خزر به‌شمار می‌آید و به دلیل صید بی‌رویه و به هم خوردن شرایط زیستی و کاهش شدید جمعیت نیازمند حمایت بین‌المللی است.

فک خزری نیز همانند گوزن زرد ایرانی بر اساس قوانین سازمان حفاظت محیط زیست در زمره گونه‌های در معرض خطر انقراض قلمداد می شود و براساس فهرست قرمز گونه‌های در معرض خطر «اتحادیه بین‌المللی حفاظت از طبیعت» (IUCN ) جزو گونه‌های در معرض خطر انقراض (EN) طبقه‌بندی شده است.

سال ۹۶ به پیشنهاد جمهوری اسلامی ایران، مفادی در مورد حفاظت از فک خزری به کنوانسیون CMS (حفاظت از گونه‌های وحشی مهاجر) اضافه شده است که بر مبنای آن باید کشورها در حوزه حفاظت از فک خزری و زیستگاه‌های این گونه اقدامات لازم را انجام دهند اما در سال ۹۸ سازمان حفاظت محیط زیست با اجرای طرح گردشگری در مساحتی حدود ۲۲ هکتار از آشوراده موافقت کرد که با مخالفت‌های زیادی مبنی بر اینکه اجرای این طرح خطرات زیادی برای قلمرو زیستی فک خزری به همراه دارد، روبه‌رو شد.

خرس سیاه آسیایی که در گویش بلوچی به «مَم» یا «هرس» معروف است براساس قوانین سازمان حفاظت محیط زیست در زمره گونه های درخطر انقراض است و تخریب و جزیره‌ای شدن زیستگاه‌ها، شکار و زنده‌گیری توله‌ها از مهمترین عوامل ازبین رفتن این گوشتخوار در ایران به شمار می‌رود.

درمورد این گوشتخوار کمتر مطالعه شده و حفاظت از آن در محدوده پراکنش محدود آن نیازمند برنامه‌ریزی و اقدامات جدی است و بر اساس اعلام سازمان محیط زیست تکه تکه شدن زیستگاه، بهره‌برداری از جنگل‌ها برای زغالگیری، معدن‌کاوی، احداث جاده‌های روستایی و شهری و چرای بی‌رویه مهمترین عوامل تخریب زیستگاه خرس سیاه است.

پلنگ دارای گسترده‌ترین پراکنش در میان گربه‌سانان بزرگ دنیا است و به دلیل قابلیت سازگاری بالا در انواع زیستگاه‌های کوهستانی، استپی، جنگلی و بیابانی تمام استان‌های کشور با تراکم نه‌چندان بالا زیست می‌کند. پلنگ براساس قوانین سازمان حفاظت محیط زیست در زمره گونه‌های درخطر انقراض قرار دارد و شکار غیرمجاز پلنگ و قرار دادن لاشه‌های مسموم مهمترین عوامل ازبین رفتن این گربه‌سان در ایران به شمار می رود. زیرگونه پلنگ ایرانی در طبقه در معرض خطر انقراض (EN) فهرست قرمز IUCN قرار دارد. حفاظت از آن به‌خصوص در خارج مناطق حفاظت شده که جمعیت طعمه‌های طبیعی آن به‌شدت کاهش یافته نیازمند برنامه‌ریزی جدی است.

باقر نظامی – دکتری مدیریت حیات وحش- در گفت و گو ، حفاظت از زیستگاه‌ها را یکی از مهم‌ترین اقدامات در جهت حفظ گونه‌های حیات وحش می داند و معتقد است که درصورتی که گونه‌ای حفاظت شود اما زیستگاهی برای آن باقی نمانده یا وجود نداشته باشد حفاظت از گونه فایده‌ای نخواهد داشت. همچنین یک بخشی از حفاظت به آموزش و همکاری مردم محلی گره خورده است بنابراین از اقدامات موثری  که می‌تواند در حفاظت از گونه‌ها صورت بگیرد بیمه دام، زمین‌های کشاورزی و حتی فردی است که توسط گونه‌هایی از جمله خرس، یوزپلنگ و… آسیب دیده‌ است.

وی می‌افزاید: نقش مردم در حفاظت از گونه‌های حیات وحش به سیاستگذاری‌های کلان باز می‌گردد چراکه مردم به‌صورت خودجوش نمی‌توانند نقشی در حفاظت از گونه‌ها داشته باشند بنابراین تا زمانی که سیاستگذاری‌های کلان کشور مردم را در امر حفاظت دخیل نکنند، نقش مردم نمی‌تواند به تنهایی در حفظ گونه‌های حیات وحش موثر باشد.