نقش سرمایه فرهنگی در بهبود سلامت اجتماعی شهروندان

به گزارش عصرقائم، سلامت اجتماعی؛ عبارت چگونگی ارزیابی یک فرد از عملکردش در برابر اجتماع است. فردی که از نظر اجتماعی سالم است، اجتماع را به صورت یک مجموعه معنادار، فهم‌پذیر و بالقوه برای رشد و شکوفایی می‌داند و احساس تعلق نسبت به جامعه دارد، از طرف جامعه پذیرفته می‌شود و در پیشرفت آن سهیم است.

یکی از کارکردهای مثبت سرمایه اجتماعی، افزایش سلامت روان افراد است که با فراهم آوردن حمایت‌های عاطفی و روانی و کاهش عوامل استرس‌زا، کاهش حوادث زندگی را به همراه دارد.

با توجه به این‌که سرمایه فرهنگی افراد می‌تواند نقش مهمی در سلامت اجتماعی داشته باشد و می‌تواند کیفیت زندگی شهروندان را بهبود بخشد، پژوهشگران با انجام مطالعه‌ای هم‌بستگی بین سرمایه فرهنگی و سلامت اجتماعی را در بین شهروندان مناطق ۲۲ گانه شهر تهران بررسی کردند.

در این مطاله که در سال ۱۳۹۸ انجام شد، تعداد ۳۸۴ نفر از افراد بالای ۱۸ سال ساکن شهر تهران، مورد بررسی قرار گرفتند.

برای جمع‌آوری داده‌های مورد نیاز مطالعه از ابزار سرمایه فرهنگی و ابزار سلامت اجتماعی استفاده شد.

سرمایه فرهنگی به سه شکل وجود دارد: ۱. سرمایه فرهنگی تجسم‌یافته که به ویژگی‌های دیرپای فکری و جسمی اشاره دارد که نمی‌توان آن را به دیگران واگذار کرد. مانند حافظه، مهارت‌های تجربی و رفتاری، ۲. سرمایه فرهنگی عینیت‌یافته که به شکل کالاهای فرهنگی وجود دارد و قابل انتقال به دیگران است مثل: رسانه‌ها، کتاب‌ها، لغت‌نامه‌ها، ادوات و ماشین‌آلات و ۳. سرمایه فرهنگی نهادینه‌شده که به کمک ضوابط اجتماعی برای افراد کسب موقعیت می‌کند. مانند مدرک تحصیلی و آموزش.

سلامت اجتماعی پنج بُعد و شاخص اساسی دارد که با استفاده از این شاخص‌ها می‌توان آن را ارزیابی کرد. این شاخص‌ها شامل: مشارکت اجتماعی (باوری که طبق آن فرد خود را عنصر حیاتی جامعه می‌داند) انسجام اجتماعی (کیفیت روابط در گروه‌های اجتماعی که فرد به آن تعلق دارد)، پذیرش اجتماعی (دیدگاه مطلوب نسبت به دیگران)، شکوفایی اجتماعی (اعتقاد به توانایی‌های بالقوه اجتماع) و انطباق اجتماعی (درک اجتماع به صورت هوشمند، فهم‌پذیر و پیش‌بینی‌شونده است.

بررسی‌های این مطالعه نشان داد که حدود ۱۸.۵ درصد از پاسخگویان میزان سرمایه فرهنگی خیلی زیاد دارند، حدود ۲۳.۲ درصد تا حد زیاد و ۲۶.۶ درصد از افراد سرمایه فرهنگی متوسط دارند. حدود ۱۶.۹ درصد به میزان کم و ۱۴.۸ درصد نیز سرمایه فرهنگی در حد خیلی کم گزارش کردند.

یافته‌های این مطالعه نشان داد که بین ابعاد سلامت اجتماعی و سرمایه فرهنگی همبستگی مثبت وجود دارد و این یافته، با نتایج پژوهش‌های پیشین هم‌راستا است.

پژوهشگران این مطالعه معتقدند که برای افزایش سلامت اجتماعی در بین شهروندان تهرانی، توجه به سرمایه فرهنگی و بالا بردن ابعاد سرمایه فرهنگی ضروری است.

نتایج این مطالعه حاکی از این است که حدود چهل درصد از افراد میزان سرمایه فرهنگی را در حد خیلی زیاد و زیاد گزارش کرده‌اند. وضعیت سلامت اجتماعی شهروندان تهرانی در حد متوسط است.

بر اساس نتایج به‌دست‌آمده؛ محققان این مطالعه معتقدند که برای افزایش سلامت اجتماعی در بین شهروندان تهرانی، توجه به سرمایه فرهنگی و بالا بردن ابعاد سرمایه فرهنگی ضروری است.

یکی از نتایج قابل توجه در این مطالعه، درصد کم ِشرکت‌کنندگانی بود که سرمایه فرهنگی و سلامت اجتماعی بسیار بالایی را گزارش کرده بودند. پژوهشگران معتقدند که این موضوع باید در مطالعات آینده مورد بررسی قرار گیرد.

در انجام این مطالعه محمدحسن پیران قیداری، سیف‌اله فرزانه، ابوالقاسم حیدرآبادی و ماجده قلی‌پور؛ پژوهشگران دانشکده علوم انسانی دانشگاه آزاد اسلامی واحد بابل مشارکت داشتند.

یافته‌های این مطالعه به صورت مقاله علمی با عنوان «نقش سرمایه فرهنگی در سلامت اجتماعی: مطالعه موردی شهروندان مناطق ۲۲ گانه تهران» در فصل‌نامه پایش؛ نشریه پژوهشکده علوم بهداشتی جهاددانشگاهی، منتشر شده است.