نتخاب رشته؛ به نام کنکوری‌ها به کام فرصت‌طلبان

به گزارش عصرقائم، شاید کلمه انتخاب یکی از مهمترین واژه هایی  باشد که هر انسان در طول زندگی خود با آن مواجه می شود. این  انتخاب می تواند برای هر کس متناسب با شرایط یا تبعاتی که در زندگی فردی یا اجتماعی او بر جای می گذارد ،یادآور خاطرات مثبت یا شیرین و یا تلخ و آزار دهنده باشد.  انتخاب رشته تحصیلی را هم می توان اولین و مهمترین انتخاب یک دانش آموز در طول زندگی برشمرد که می تواند بسته به نوع انتخابی که  گرفته می شود شیرین یا تلخ و آزار دهنده  باشد.

تردیدی نیست که انتخاب رشته تحصیلی یک فرایند جدی و هدفمند در زندگی دانش آموزان است و اگر این انتخاب آگاهانه و منطقی  انجام نشود، در آینده تحصیلی و زندگی دانش آموزان تأثیرات نامطلوبی بر جای خواهد گذاشت.

اما باید بر این نکته هم توجه داشت که  عملکرد والدین در این عرصه چگونه است و آیا والدین در این انتخاب با توجه به آمال و آرزوهایی که برای فرزندان خود در سر می پرورانند، عمل می کنند و آرزوهای تحقق نیافته خود را در زندگی برای فرزندان خود در نظر می گیرند و یا با توجه به علاقه، استعدادو توانایی فرزند خود، او را در این انتخاب، آگاهانه، هوشمندانه و عالمانه کمک می کنند.

آنطور که روانشناسان می گویند: دانش آموزان سال اول دبیرستان برای انتخاب شغل آینده خود باید به سه بخش مهم خودشناسی، حرفه شناسی و محیط شناسی توجه خاص داشته باشند تا بتوانند مسیر درست انتخاب رشته  تحصیلی را دنبال کنند.

چالش جدی که در خصوص انتخاب رشته تحصیلی در کشور وجود دارد، توسعه نامتوازن هدایت تحصیلی است. در حالی که کشور در سنوات گذشته به صورت غیر واقعی در برخی از رشته ها به حد اشباع رسیده و دانش آموزان مستعد و توانمندی به دلیل اشتباه استراتژیک در انتخاب رشته تحصیلی نتوانسته اند خود را به مراکز آموزش عالی و بازار کار برسانند در برخی رشته ها که اتفاقاً کاربردی ترو از امکان اشتغال بهتری در جامعه نیز برخورداراست عملاً با عدم استقبال  دانش آموزان و خانواده ها مواجه هستیم.

کاربردی نبودن علم و عدم مهارت آموزی آسیب دیگری است که در این بخش فارغ التحصیلان را رنج می دهدو می طلبد تا با برنامه ریزی های دقیق و سیاست های تشویقی و اقناعی  به دنبال توسعه متوازن هدایت تحصیلی و ترغیب دانش آموزان به تحصیل در رشته های فنی و مهارتی و مورد نیاز جامعه گام برداشت.

والدین عزیز هم باید بر این حقیقت توجه داشته باشند که نباید رسیدن به ناکامی های خود را درزندگی در  وجود فرزندانشان جستجو کنند و باید  به فرزند خود  این فرصت و اختیار را بدهند تا با علاقه و انگیزه شخصی  به دنبال ادامه تحصیل در رشته ای باشند که  متناسب با استعداد و توان آنهاست و به خاطر دستیابی به آن حاضرند تلاش و کوشش نمایند.

خانواده ها باید بپذیرند که  تحصیل فرزندانشان در رشته هایی که همراه با اجبار و اکراه  باشد ضمن هدر رفتن عمر و هزینه، احساس یاس و ناامیدی، سرخوردگی، عدم موفقیت شغلی و  افت تحصیلی را در دانش آموزان به دنبال خواهد داشت.

هر ساله با اتمام کنکور، افرادی سودجو برای کسب درآمد به بازار داغ انتخاب رشته روی می‌آورند و داوطلبان زیادی فریب تبلیغات آن‌ها را می‌خورند.

کنکور ۱۴۰۰ شنبه هفته گذشته با برگزاری آزمون آخرین گروه آموزشی (گروه آزمایشی هنر) به پایان رسید؛ می‌توان گفت این پایان برای داوطلبانی که مدت‌ها درس خوانده بودند، شیرین است. اما با اتمام کنکور نمی‌توان گفت استرس داوطلبان کاسته شده است، بلکه بعد از اعلام نتایج بزرگترین ماراتن علمی کشور نوبت به انتخاب رشته درست و صحیح می‌رسد، انتخاب رشته‌ای که ذره‌ای بی‌دقتی در آن می‌تواند آینده فرد را به سمت دیگری تغییر دهد.

منصوره نیکوگفتار روانشناس در رابطه با پیامدهای منفی انتخاب رشته ناآگاهانه و فرصت طلبی برخی از مراکز انتخاب رشته در روزهای داغ رقم خوردن آینده شغلی داوطلبان کنکور اظهار کرد: با توجه به اهمیت روزافزون تحصیلات دانشگاهی در کشور ما، هر ساله، انتخاب رشته، یکی از استرس‌ های بسیار بزرگ و در حقیقت، یکی از چالش‌ها و بحران‌هایی است که هر دانش آموز و خانواده کنکوری با آن روبرو می‌شود.

وی بیان کرد: این موضوع از جایی نشات می‌گیرد که جامعه با همراهی و مشارکت نظام آموزش و پرورش و با پشتیبانی و تایید‌های خانواده‌ها، یک نظام ارزشی مطلق انگار و یک استاندارد بسیار سختگیرانه و آرمان گرایانه را برای تصاحب برخی از رشته‌های دانشگاهی در بعضی از پوزیشن‌های شغلی از ابتدایی که بچه‌ها وارد مدرسه می شوند در ذهن و ضمیر آن‌ها قرار می‌دهند و آن‌ها را مقطع به مقطع، با چنین آمال و آرزو‌هایی رشد می‌دهند که بتدریج، این استاندارد‌های سختگیرانه در بچه‌ها درونی می‌شود و خودشان صاحب این معیار‌ها و استاندارد‌ها می‌شوند و علاوه بر این، جوّ رقابتی مدرسه و جامعه باعث می‌شود که هرچه بیشتر در این چرخه معیوب قرار بگیرند و بیشتر غرق شوند که در حقیقت، این موضوع، به چالش هرساله خانواده‌های کنکوری دامن می‌زند؛ به طوری که آن ها استرس بسیار زیادی را تحمل می‌کنند.

این روانشناس تصریح کرد: همه این موارد، مضاف بر خلأ سیستم آموزش و پرورش برای کمک به یک انتخاب رشته درست و منسجم و قابل اعتماد است. یعنی نظام آموزش و پرورش، دوازده سال از عمر دانش آموزان را در بر می گیرد و از لحاظ تربیتی و در خوش بینانه ترین حالت، یک سیستم فراگیر و تمام و کمال به حساب می آید اما پس از آزمون کنکور، داوطلبان، بین موسسات و مراکز مشاوران تحصیلی که گاهی فاقد مجوز و بدون تخصص و نگاه دقیق و علمی هستند رها شده و وارد  این کارزار می شوند و فرصت طلبان هم، از این آب گل آلود ماهی می گیرند تا بتوانند از این بازار داغ انتخاب رشته کسب درآمد کنند.

نیکوگفتار با اشاره به اهمیت انتخاب رشته در زندگی افراد گفت: این موسسات فاقد مجوز و متخصص در امر انتخاب رشته، به شرایط داوطلبانی که قصد انتخاب رشته دارند توجه لازم را نمی کنند. این در حالی است که داوطلبان می خواهند از این طریق، مسیر تحصیلی و شغلی خود را رقم بزنند و اگر قرار باشد ملاک های لازم، استعداد، رغبت، فرهنگ دانش آموز، شرایط خانوادگی و اقلیم جغرافیایی آن ها در انتخاب رشته لحاظ نشود، پس از ورود به دانشگاه به جرگه افراد ناراضی از رشته تحصیلی شان می پیوندند و به یکی از سرخوردگان دانشگاه تبدیل می شوند که ناچار هستند به دلیل ورود به این مسیر، آن را تا انتها بروند و فقط یک مدرک بگیرند.

وی ادامه داد: داوطلبانی که در چنین شرایط فاقد صلاحیت انتخاب رشته قرار می گیرند، در اغلب مواقع، پس از فارغ التحصیلی به کار دیگری مشغول می شوند. زیرا آن ها یا در رشته موردنظر خود شغلی پیدا نمی کنند و یا اساسا به آن شغل علاقه ای ندارند و یا حتی در آن زمینه، از استعداد لازم برخوردار نیستند و همه این دلایل باعث می شوند که پتانسیل ها و سرمایه های اجتماعی زیادی هدر برود و به دلیل این که فرد در زمینه استعدادها و رغبت های خود رشد نکرده و انرژی او در آن زمینه موردنظر مصرف نشده است. بنابراین، این شرایط باعث سرخوردگی و نارضایتی از زندگی و در نتیجه افسردگی فرد  می شود که همه این ها مربوط به انتخاب رشته نادرست است چراکه تمام فاکتورهای لازم در نظر گرفته نشده است.

این روانشناس با اشاره به قربانی شدن برخی از داوطلبان در جریان انتخاب رشته افزود: با توجه به سوء استفاده برخی از مراکز انتخاب رشته و مشاوران تحصیلی، آن ها از داوطلبان صرفا به عنوان یک برگ برنده برای بهره وری تجارت خود استفاده  می کنند صرف نظر از این که برایشان اهمیتی داشته باشد که آینده این داوطلبان به چه نقطه ای می رسد و درست یا غلط، چه مسیری را طی خواهند کرد؟

نیکوگفتار تأکید کرد: برای انتخاب رشته باید در سیستم آموزشی کشور به صورت کلان و اساسی، یک بازنگری انجام شود و مسیر انتخاب رشته، شکل سازمان یافته تریذبه خود بگیرد تا هر ساله،  داوطلبان کنکور، بین مراکز انتخاب رشته و فضاهای غیر حرفه ای و غیر تخصصی رها نشوند که فقط کیسه این مراکز پر شود، بدون آن که بهره لازم و مطلوب برای داوطلب به همراه داشته باشند.

وی در پایان خاطرنشان کرد: البته موارد مذکور، منوط به غیرحرفه ای و غیرتخصصی برخورد کردن به موضوع مهم انتخاب رشته است چرا که در این میان، مراکز و متخصصان و مشاوران آموزشی و تحصیلی با صلاحیتی هم هستند که در عین حرفه ای بودن و تخصصی برخورد کردن، سعی می کنند عوامل و مولفه های لازم برای انتخاب رشته را درنظر بگیرند و داوطلب را در چاه بی انتها رها نکنند که پس از انتخاب رشته و ورود به دانشگاه متوجه شود که نه تنها به رشته انتخابی خود هیچ گونه علاقه ای ندارد بلکه از استعداد و امکانات لازم در آن رشته هم برخوردار نیست و بر این باور باشد که به بن بست رسیده است. به همین منظور، باید بررسی و ارزیابی های لازم در انتخاب رشته داوطلبان لحاظ شود که این مهم باید به دور از هر گونه تبلیغات فریبنده باشد که در این میان، مراکز رسمی و دارای مجوز و مشاوران تحصیلی متخصص می توانند برای این داوطلبان گزینه خوبی باشند.

چگونه یک انتخاب رشته موفق داشته باشیم؟

انتخاب رشته امری ساده است که همه داوطلبان می‌توانند با مطالعه کامل دفترچه راهنمای انتخاب رشته، این کار را انجام دهند و تنها نیاز است داوطلب به کدرشته‌ها و ظرفیت پذیرش رشته‌ها توجه کند. عوامل زیادی در انتخاب رشته تاثیرگذار هستند که یکی از مهم‌ترین آن‌ها علاقه و انگیزه است. متاسفانه انتخاب ناآگاهانه و مطالعه نکردن درباره شغل و بازار کار رشته، بعضاً باعث انصراف داوطلب از رشته انتخابی و کاهش انگیزه می‌شود. پس باید برای علاقه و انگیزه داوطلب احترام قائل شد.

در کنار انتخاب رشته، مهم‌ترین مسئله‌ای که داوطلبان باید به آن توجه کنند، آینده شغلی است. داوطلب می‌تواند ۱۵۰ رشته را به دلخواه خود با توجه به آینده شغلی و درآمد آن انتخاب کند. داوطلبان وقتی ۱۵۰ کدرشته را انتخاب کردند، دوباره یک چک لیست تهیه کنند و سایر رشته‌ها را در سه شاخص تقسیم‌بندی کنند؛ به این صورت که ۲۰ درصد از ۱۵۰ رشته انتخاب‌شده را در شاخص خوشبینانه، ۵۰ درصد را در انتخاب‌های معقولانه و ۳۰ درصد را در انتخاب‌های بدبینانه قرار دهند. توجه شود که این انتخاب رشته باید بر اساس میزان علاقه، شغل و توانایی علمی آن‌ها در نظر گرفته شود.

طبق گفته سازمان سنجش نتایج آزمون‌های سراسری در دهم مردادماه اعلام می‌شود و داوطلبان می‌توانند از این تاریخ مطابق با رتبه خود انتخاب رشته کنند، بنابراین نیاز است تا هر داوطلبی با مطالعه و دقت زیاد با توجه به رتبه خود انتخاب رشته صحیحی داشته باشد و اگر داوطلبی فکر می‌کند که نیاز به یک مشاور دارد تا او را در این امر یاری کند، بهتر است تا از مشاوران رسمی و معتبری که سازمان سنجش تایید می‌کند یا از معلمان خود کمک بگیرد.