نغمه‌ مرگ!

هر ساله با عبور روزهای شهریور از نیمه، کم‌کم نعره‌ مرال‌ها برای نبرد بر سر گله‌های ماده، سرآغاز موسمی نام آشنا به نام «گاوبانگی» را سبب می‌شود که همزمان دندان شکارچیان نیز تیزتر از همیشه، جان مرال‌ها را به مخاطره می‌اندازد؛ در این میان، محیط بانان‌اند که همچون دایه‌هایی مهربان‌تر از مادر، سر از پا نمی‌شناسند.

به گزارش عصرقائم، رفته رفته با نزدیک شدن به نیمه آخرین ماه از تابستان، با شروع بانگ مرال‌های خزری در جنگل‌های هیرکانی و زیست‌گاه‌های این گونه ارزشمند در مازندران، موسم گاو بانگی آغاز می‌شود و دوئل نفس‌گیر میان گوزن‌های نجیب خزری با گوزن‌های جوان‌تر از یک سو و با شکارچیان فرصت‌طلب از سویی دیگر برای بقا یا فنا رقم می‌خورد.

“وِرزا بانگ” یا “وِرزا چِمِر” اصطلاحی بومی و رایج در شمال کشور است که به فصل جفت گیری مرال‌ها اطلاق می‌شود که در این ایام، گوزن‌های نر با ایجاد صدا، هم گوزن‌های ماده را به قلمرو خود فرا می‌خوانند و هم رقبا را به مصاف می‌طلبند.

گوزن‌های قرمز خزری که در این ایام از سال به طور طبیعی برای حفظ قلمرو و همسریابی با برآوردن بانگ، رقبا را به مصاف می‌خوانند تا بقای نژاد خود را تثبیت کنند، نمی‌دانند که شکارچیان فرصت‌طلب در کمین آن‌ها، ثانیه شماری می‌کنند تا با شنیدن این بانگ، با اطلاع از مکان استقرار گله‌ها، با شکار مرال‌ها، فنای آن‌ها را نشانه می‌روند!

“گاو بانگی” آغاز رقابت گوزن‌های نر برای از میدان به در کردن گوزن‌های مدعی و حفظ و تثبیت قلمرو برای بقای نسل‌شان است؛ اما چه خوش خیال‌اند مرال‌ها که با شنیدن گاو بانکی به هوای ستیز با رقیب به گود می‌آیند، اما در یک مصاف ناجوانمردانه، جان‌شان را پای بقای‌شان می‌بازند!

این موضوع مهم و زیست محیطی سبب شده تا به سراغ کوروش ربیعی رئیس اداره حفاظت از حیات وحش اداره‌کل محیط زیست رفتیم تا از تمهیدات و اقدامات این اداره برای برپایی چادر‌ها در زیست‌گاه‌های گوزن قرمز اطلاعات بیشتری کسب کنیم.

کورس ربیعی رئیس اداره حفاظت از حیات وحش سازمان محیط زیست مازندران در این باره به خبرنگار ما گفت: گاو بانکی در واقع یک اصطلاحی است که برای صدای مرال نر در فصل مستی به کار برده می‌شود.

وی افزود: زمانی که مرال‌های نر آمادگی برای جفت‌گیری را دارند که از اواسط شهریور به بعد به مدت یک‌ماه است، نرها به این دلیل که چند همسری هستند و به این موجب، تشکیل گله و حرم‌سرا می‌دهند؛ معمولا مرال نر غالب بدنبال آن است که نرهای دیگر را از قلمرو تولیدمثلی خودش بیرون کند.

رئیس اداره حفاظت از حیات وحش سازمان محیط زیست مازندران خاطرنشان کرد: به این خاطر، نرها همدیگر را بر اساس اندازه و نعره‌ها ارزیابی می‌کنند تا بتوانند یا نرهای دیگر را از حوزه قلمرو خودشان خارج کنند و یا چنانچه نرهای رقیب، هم سن و هم وزن و هم تنومند باشند، ممکن است به طور طبیعی بر سر تصاحب گله، جدال هم پیش بیاید.

این مسئول بیان کرد: ماده‌ها به دلیل اینکه دارای سهم زیاد عددی در زیست‌گاه‌ها بوده و تحت سیطره یک نر در هر گله هستند، دوره زمانی تولید مثلی‌شان، بسته به سن‌شان متفاوت است و یک نر باید در طول این بازه زمانی توانایی باروری آن‌ها را دارا باشد تا بارگیری به صورت کامل اتفاق بیقتد و بقای نسل هم امکان پذیر شود.

ربیعی ادامه داد: همین گاو بانکی فرصتی برای مامورین محیط زیست می‌شود تا زیست‌گاه‌ها را در نظر داشته باشند و پایش کنند چرا که در این فصل، هم بهترین فرصت برای ثبت سرشماری در این فصل محسوب می‌شود و هم ماموران می‌توانند از گله‌های مرال حفاظت و حراست کنند.

وی تصریح کرد: از سویی دیگر همین بروز بانگ یک نگرانی را هم به وجود می‌آورد که افراد فرصت طلب و سودجو ممکن است با گاو بانکی همین شاخص حضور استقرار مرال، به گله‌ها دستبرد بزنند، که مواردی این‌چنینی هم طی سالیان گذشته داشتیم.

رئیس اداره حفاظت از حیات وحش سازمان محیط زیست مازندران، تأکید کرد: افراد سودجو یا با تقلید صدای گوزن نر و یا اگر این توانایی را نداشته باشد با امکان ردیابی گوزن‌ها از طریق شنیدن نعره مرال نر، اقدام به شکار این گونه ارزشمند می‌کنند.

این مسئول با بیا اینکه استان مازندران مهد مرال‌های خزری در استان‌های شمالی کشور است؛ عنوان کرد: عمده‌ترین زیست‌گاه‌مرال، البرز مرکزی در حوزه نوشهر و چالوس، پناهگاه حیات وحش کیاسر و یکی – دو تا موزه در شرق استان در هزار جریب بهشهر و گلوگاه و بخشی از سوادکوه است.

ربیعی متذکر شد: ما در محدوده‌هایی که طیست اصلی مرال در استان مازندران است و نقاطی که جولانگاه مرال‌های نر و تشکیل گله است، طبق تجربه و اطلاعاتی که داریم و از قبل شناسایی کردیم و چادرها و کمپ‌های حفاظت در این مناطق مستقر هستند.

وی اضافه کرد: همکاران ما در این موسم از سال به طور مستمر مشغول گشت و پایش هستند و در این عملیات جدا از بحث جلوگیری از شکار مرال‌ها، کنترل دام‌های غیرمجاز در زیست گاه‌‌ها و سرشماری مرال‌ها نیز در دسترو کار قرار دارد.

رئیس اداره حفاظت از حیات وحش سازمان محیط زیست مازندران، گفت: بانگ مرال‌ها ضمن اینکه یک رفتار غریزی در حیوان در این موسم از سال است، تا بتواند قلمرو و گله خود را حفظ کند؛ در عین حال یک تهدید هم برای مرال‌ها محسوب می‌شود تا شکارچیان محل استقرار آنان را شناسایی و اقدام به دستبرد گله‌ها بزنند.

این مسئول در خصوص آخرین تعداد مرال‌های خزری در استان مازندران، پاسخ داد: هر چند نمی‌توان به این سوال جواب دقیق و قاطعی داد اما ما با یک اطمینان ۸۰ درصدی می‌توانیم بگوییم که جمعیت مرال‌ها در اسان مازندران در زیست گاه‌های جنگلی استان به ۶۰۰ تا ۸۰۰ رأس می‌رسد.

ربیعی اضافه کرد: گاو بانگی عموما از نیمه شهریور ماه هر سال شروع و در اواخر شهریور ماه به اوج خود می‌رسد و در نیمه مهرماه فروکش می‌کند و سپس گله‌ها از هم جدا می‌شوند.

وی با بیان اینکه مرال‌های ماده، تک قلو زا هستند، اذعان کرد: عموما نسبت مرال‌های نر به دلیل شکار، دشمنان طبیعی، جدال غریزی بین نرها، درصد بقایشان تا سن بالاتر کمتر است.

رئیس اداره حفاظت از حیات وحش سازمان محیط زیست مازندران، خاطرنشان کرد: عموما در اردیبهشت و خردادماه که رویش‌ها بیشتر است، فصل زایمان مرال‌ها است و مرال‌های ماده نوزادان خود را در میان برگ و بوته‌ها مخفی و از خطرات حفظ نگه می‌دارند و می‌توانند تغذیه بهتری هم کنند.

وی بیان کرد: البته در همین ایام نیز متاسفانه زمان ورود گله‌های دام و به ویژه گاو به این زیست‌گاه‌ها است و ورود چوپانان و سگ در کنار دام به زیست گاه مرال‌ها در فصل زایمان مرال‌ها، عموما باعث بروز مشکلاتی برای مرال‌ها می‌شود که امیدواریم با مشارکت و همکاری چوپانان به حداقل ممکن برسد.