خانواده‌های دانش‌آموز کلاس اولی حتماً بخوانند

به این منظور سازمان آموزش و پرورش استثنایی کشور متولی برگزاری «طرح سنجش سلامت جسمانی و آمادگی تحصیلی نوآموزان بدو ورود به دبستان» شده است و در این کار بهزیستی و برخی دانشگاه‌های علوم پزشکی کشور، آموزش و پرورش را یاری می‌کنند.

مرحله اول دریافت برگه معاینات و پرداخت هزینه

برای تهیه گزارش از روند طرح سنجش سلامت به یکی از ۴۸ پایگاه شهر تهران آمده‌ام و با «امیر حسین» ۶ ساله و مادرش در مراحل مختلف سنجش همراه می‌شوم.

ابتدا وارد اتاق مدیریت می‌شویم و مادر امیرحسین معرفی‌نامه‌ای که از دبستان گرفته است همراه دو قطعه عکس به مسئول پایگاه می‌دهد و مسئول پایگاه از جهت قرار گرفتن در دایره جغرافیایی این معرفی‌نامه را بررسی می‌کند.

مسئول پایگاه مراحل سنجش را برای مادر امیرحسین شرح می‌دهد و برگه مراحل معاینات را به او می‌دهد و ۲۰ هزار تومان هزینه سنجش را نقدی دریافت می‌کند. او می‌گوید: قرار بود دستگاه کارتخوان در پایگاه‌ها نصب شود اما فعلاً مبلغ را دستی می‌‌گیریم و بعداً مبلغ را به حساب آموزش و پرورش استثنایی شهر تهران واریز می‌کنیم.

مسئول پایگاه ادامه می‌دهد: روزانه حدود ۴۰ دانش‌آموز از ساعت ۸ صبح تا ۱۱ نوبت‌دهی می‌شوند که کار سنجش آنها تا حدود ساعت ۱۲ و نیم طول می‌کشد.

کم تحرکی و اختلال وزن شایع‌ترین مشکل نوآموزان

همراه با امیرحسین و مادرش به اتاق منشی می‌رویم و پس از ثبت مشخصات در سیستم به اولین مرحله سنجش که اتاق پزشک و کارشناس بهداشت است، راهنمایی می‌شویم.

کارشناس بهداشت که خانمی گشاده‌رو است، قد و وزن امیرحسین را می‌گیرد و بررسی ظاهری پوست و مو را انجام می‌دهد؛ قبل از امیرحسین، دختری را مشکوک به شپش سر به پزشک معرفی کرده بود که شپش سر او تأیید شد؛ دخترک به خاطر خارش سر چند بار به پزشک متخصص مراجعه کرده بود اما درمان نشده بود و بعد از معاینه در این مرکز به راحتی مشکلش تشخیص داده شد.

از دکتر صفدریان شرح کارهایی که برای معاینه هر نوآموز انجام می‌دهد می‌پرسم و او در حال معاینه امیرحسین مرحله به مرحله‌اش را برایم شرح می‌دهد.

او می‌گوید: اول از معاینات پوست و مو شروع می‌کنیم و مو را از نظر شپش سر و پوست را از نظر سلامت ظاهری معاینه می‌کنیم. آلرژی و قرمزی چشم و لمس بزرگی و کوچکی غده تیروئید مراحل بعدی معاینه است و سپس معاینه قلب از نظر میزان تپش ضربان قلب، معاینات ریوی و خس خس سینه و تندی نفس انجام می‌شود.

صفدریان ادامه می‌دهد: معاینه بعدی مربوط به بررسی قرینگی اندام و انگشت‌های دست و پرشدگی به موقع ناخن‌ها برای بررسی کم‌خونی است. قوس زیاد و انحنای ستون فقرات، معاینه دست‌ها و پاها و شانه‌ها زانوی ضربدری و پرانتزی هم از دیگر مراحل معاینات است.

این پزشک که ۲ سال است که در فصل غربالگری نوآموزان به این مراکز می‌آید، در خصوص اقدامات پس از تشخیص می‌گوید: اگر مشکلی تشخیص دهیم یا حتی شک کوچکی هم داشته باشیم به متخصص ارجاع می‌دهیم.

او شایع‌ترین مشکلات نوآموزان را مربوط به قد و وزن آنها می‌داند و توضیح می‌دهد: بر اساس «بی ام آی» تعیین شده نوآموزان و بررسی ظاهری بسیاری از آنها اختلال وزن دارند که بازهم بیشتر آن اضافه وزن ناشی از کم‌تحرکی است.

صفدریان، انس کودکان با بازی‌های رایانه‌ای را عامل این اختلال نام می‌برد و می‌گوید: کم تحرکی و اضافه وزن اختلال خطرناکی است که زمینه‌ساز بیماری‌های متعددی در آینده می‌شود و نشستن مداوم پای بازی‌های رایانه‌ای، مشکلات اسکلتی را هم برای نوآموزان ایجاد می‌کند.

سنجش میزان آمادگی نوآموزان برای یادگیری

خانم دکتر فرم معاینات امیرحسین را تکمیل می‌کند و توضیحات لازم را به مادر او می‌دهد و ما به طبقه بالای مرکز برای ادامه مراحل سنجش راهنمایی می‌شویم.

سه اتاق «آزماینده شناختی» در کنار دو اتاق «شنوایی سنجی» و «بینایی سنجی» در طبقه بالای مرکز وجود دارد که درِ اتاق‌های آزماینده شناختی برخلاف تمام اتاق‌های مرکز بسته است و نوآموزان بدون حضور والدین یا شخص ثالث سنجش می‌شوند و امیرحسین هم این مرحله را به تنهایی می‌گذراند.

قبل از سنجش امیرحسین با خانم چیت‌ساز که کارشناس ارشد روان‌شناسی است و در این مرکز کار می‌کند، صحبت‌ می‌کنم؛ او از طرف آموزش و پرورش استثنایی یک دوره آموزش گذارنده است و بعد از آن در دو امتحان عملی و نظری شرکت کرده تا برای حضور در این طرح انتخاب شود.

چیت‌ساز در خصوص کیفیت سنجش شناختی توضیح می‌دهد و می‌گوید: ابتدا برای ارتباط برقرار کردن با نوآموزان چند سؤال خودمانی می‌پرسیم و بعد سؤالات معینی را شفاهاً از نوآموزان می‌پرسیم که البته این سؤالات را نمی‌شود لو داد، نتیجه را هم به والدین نمی‌گوییم.

او ادامه می‌دهد: هدف ما از سؤالاتی که می‌پرسیم سنجش حافظه‌های مختلف نوآموزان است که در دو حیطه شناختی و زبانی بررسی صورت می‌گیرد در این مرحله هوش اجتماعی و ریاضی سنجش نمی‌شود و فقط نوآموز از جهت تعیین آمادگی برای حضور در کلاس درس بررسی می‌شود.

این روان‌شناس با بیان اینکه این مرحله از سنجش حدوداً یک ربع طول می‌کشد، اضافه می‌کند: اکثر بچه‌ها مشکلی ندارند و تعدادی از نوآموزان که مشکلاتی دارند به آموزش و پرورش استثنایی برای تعیین تکلیف معرفی می‌شوند.

کودکان طبقه مرفه در خطر ضعف بینایی

حالا نوبت بینایی‌سنجی است و خانم ناهید گوران با ۴۲ سال سابقه کار در کسوت معلم بهداشت این معاینه را در این پایگاه انجام می‌دهد.

او می‌گوید: ابتدا نوآموز در مقابل تابلوی «ای چارت» قرار می‌گیرد و بعد دفترچه دید رنگ را به او می‌دهیم و اگر ضعف بینایی مشاهده شود، برگه ارجاع به دکتر متخصص برای دریافت عینک صادر می‌شود.

این مربی بهداشت باتجربه ضعف بینایی بین کودکان در رفاه کامل را بیشتر می‌داند و بیان می‌کند: روزانه ۲ـ۳ مورد ارجاع داریم و این مسئله در مناطق مرفه بیشتر است و دلیل آن هم به استفاده بیش از حد کودکان از ابزارهای بازی رایانه‌ای باز می‌گردد.

اکثر نوآموزان شنوایی خوبی دارند

از امیرحسین جا مانده‌ام. او مرحله سنجش شنوایی را انجام داده است و من بعد از او وارد اتاق شنوایی سنجی می‌شوم که متصدی آن خانم حاتمی است که بعد از گذراندن دوره با توجه به مدرک دانشگاهی‌اش به این پایگاه آمده است.

او می‌گوید: هر معاینه شنوایی حدوداً ۵ دقیقه طول می‌کشد و با شنوایی نوآموزان با دستگاهی به نام ادیومتر سنجیده می‌شود. فرکانس‌های دستگاه از ۵۰۰ تا ۸۰۰۰ تعین می‌شود تا حساسیت گوش کودک تعیین شود و تا امروز که در این پایگاه بوده‌ام موردی از ضعف شنوایی مشاهده نکرده‌ام، بعد از سنجش شنوایی، تلفظ کودکان به حروفی مثل «ژ، سین و شین» بررسی می‌شود.

با امیرحسین و مادرش دوباره به اتاق مدیریت می‌رویم که مرحله آخر کار است. مهر سنجش بر روی معرفی‌نامه امیرحسین نقش می‌بندد و کار ما هم در پایگاه قاسم‌زاده خیابان شهید عراقی خاتمه می‌یابد.