حذف ایران از معادلات منطقه به نفع قفقاز نیست

به گزارش عصرقائم، ولی کالجی پژوهشگر ارشد مرکز بررسی‌های استراتژیک ریاست‌جمهوری در نشستی با عنوان تحولات قفقاز و تاثیر آن بر مناسبات ایران و ارمنستان که توسط موسسه ابرار معاصر تهران و مرکز تحقیقات اوریلی برگزار می‌شد، در سخنانی اظهار کرد: شرایط ارمنستان بعد از جنگ دوم قره‌باغ بسیار شبیه جامعه آذربایجان بعد از جنگ اول قره‌باغ است. جامعه‌ای که در جنگ شکست خورد و غرور ملی جریحه‌دار شد و در مقابل کشور رقیب احساس برتری پیدا کرد.

وی تصریح کرد: بخشی از مطالبات جامعه ارمنستان به‌گونه‌ای است که به دنبال فضای جدیدی هستند و می‌خواهند ارمنستان را در مسیر کریدورهای آنترناتیو پیش ببرند و می‌خواهند ارمنستان رویکرد مستقل‌تر از دیاسپورای ارمنی عمل کند.

این پژوهشگر حوزه قفقاز در ادامه اظهار کرد: اگر چنین اتفاقی بیفتد نیروهای نظامی روسیه در خاک ارمنستان حضور نخواهند داشت و روس‌ها مجدداً حمایت نمی‌کنند. به نظر من ارمنستان شبیه گرجستان خواهد شد و به طور کلی از مدار سیاست دفاعی روس از قفقاز خارج می‌شود. گرچه معتقد هستم روس‌ها چنین چیزی را نمی‌خواهند.

کالجی در ادامه با بیان اینکه روس‌ها مسئول تامین امنیت ارمنستان و مرزهای این کشور هستند، گفت: با وجود تنش‌ها و اختلافاتی که در منطقه هست باید راهی برای همکاری پیدا کنیم. متاسفانه فضای رسانه‌ای و نخبگانی در ایران، ارمنستان و آذربایجان عمدتاً فضای توأم با تنش است و کمتر بر محورهای همکاری تاکید می‌شود. در چنین فضایی از کجا و چه نقطه‌ای می‌توانیم شروع کنیم.

وی یادآور شد: این مساله شاید شرایط مشابه آلمان و فرانسه بعد از جنگ جهانی دوم باشد. در واقع ارمنستان و آذربایجان شرایط مشابه آن دو کشور را دارند. اگر آلمان و فرانسه از ذغال‌سنگ و فولاد شروع کردند ارمنستان و آذربایجان می‌توانند از طریق راه‌آهن و زیرساخت‌های جنوب قفقاز شروع کنند و چنین نقشی را ایفا کنند که به نفع ارمنستان، آذربایجان، ایران و گرجستان است. در واقع باید از نقاط فنی و غیرسیاسی شروع کنیم.

این پژوهشگر ارشد مرکز بررسی‌های استراتژیک ریاست‌جمهوری اظهار کرد: حوزه آبی ارس می‌تواند زمینه دیگر این همکاری‌ها باشد. میان ترکیه و گرجستان به عنوان کشورهای بالادست و ارمنستان، آذربایجان و ایران به عنوان کشورهای پایین دست. اینها حوزه‌هایی است که می‌توانیم دور هم جمع شویم علی‌رغم اختلافاتی که وجود دارد. ارمنستان در این ۳۰ سال در رابطه با ارس با ترکیه مذاکراتی داشته است.

وی اظهار داشت: از این دیدگاه اجلاس اخیر سوچی و تشکیل کمیسیون حل و فصل اختلافات مرزی قابل توجه است. اما به نظر من این معادله نباید بین ارمنستان، آذربایجان و روسیه باشد. این حق طبیعی ایران است که از نتایج این کمیسیون اطلاع پیدا کند. مسائلی که در گوریس – کاپان پیش آمد همچنین نگرانی‌هایی که بر سر کریدور نخجوان داریم نشان می‌دهد که حل و فصل اختلافات مرزی فقط برای ارمنستان و آذربایجان نیست بر امنیت ملی ایران هم تاثیر می‌گذارد.

این پژوهشگر حوزه قفقاز خاطرنشان کرد: تجربه سه دهه اخیر نشان داده حذف ایران به نفع قفقاز نبوده، بعد از جنگ اول قره‌باغ و تشکیل گروه مینسک عملا ایران کنار گذاشته شد اما آیا این روند به صلح در قفقاز کمک کرد؟ آیا باید همان مسیر اشتباه ادامه یابد. امیدوارم اینگونه نباشد.

وی در پایان گفت: دولت ارمنستان تحت چه شرایطی به کریدور جمهوری آذربایجان به نخجوان رضایت می‌دهد؟ آیا این کریدور باید نظامی باشد یا غیر نظامی؟ داخلی باشد یا بین‌المللی؟ مالکیتش دست چه کسی باشد و از کدام شهرها مناطق ارمنستان باید عبور کند؟ اینها ابهاماتی است که ما در داخل ایران داریم و باید ببینیم دولت پاشینیان چطور به این قضیه نگاه می‌کند و تحت چه شرایطی این کریدور را قبول می‌کند.