نگوییم «نهار» و «واگیردار»!

به گزارش عصرقائم، در این نوشتار که با عنوان «درباره چند واژه» در خبرنامه انجمن صنفی ویراستاران(سال اول، شماره ۴) منتشر شده است، می‌خوانیم:

«ناهار و نهار

هر دو واژه را در زبان فارسی داریم، اما به این معنا نیست که تبار هر دو فارسی است. «ناهار» فارسی‌‏تبار و در معنای یک وعدۀ غذایی است. «نهار» از زبان عربی وارد زبان فارسی شده و به معنای «روز» است در مقابل «لیل» به معنای «شب». «نهار» در هیچ‏‌یک از فرهنگ‏‌های فارسی در معنای وعدۀ غذایی ثبت نشده است، بنابراین ناهار باید در معنای وعدۀ غذایی و نهار در معنای روز به‏‌کار رود. برخی می‌‏گویند، براساس اصل اقتصاد زبان یا کم‏‌کوشی، طبیعی است که در زبان فارسی واژه‏‌ای حرفی را ازدست بدهد و به واژه‏‌ای کوتاه‏‌تر تبدیل شود، یعنی ناهار به نهار تبدیل شود. اما این اصل دربارۀ این واژه صدق نمی‏‌کند؛ در زبان محاوره نیز «ناهار» به معنای وعدۀ غذایی به‌‏کار می‌‏رود و فقط در نگارش است که «نهار» را به جای «ناهار» به کار برده‌‏اند که نشانۀ فقر زبانی نویسنده است.

واگیر و واگیردار

«واگیر» از دو جزء ساخته شده است: پیشوند «وا» و بن مضارع مصدر گرفتن یعنی «گیر». پیشوند «وا» معانی بسیاری دارد. یکی از معانی آن «باز» به معنای «دوباره» است و «وا» در واگیر به معنای «بازگیر»، «دوباره گیرنده» یا «بازگیرنده» است. «گیر» در این واژه بن مضارعی است که معنای فاعلی دارد. در پزشکی نیز به بیماری‏‌هایی که امکان دارد از فردی به فرد دیگر انتقال یابد «واگیر» گفته می‏‌شود.

حال، اگر بن مضارع داشتن یعنی «دار» را به «واگیر» اضافه کنیم و واژۀ واگیردار را بسازیم، می‏‌شود «دوباره گیرنده دارنده». در این صورت، افزون بر این‏که هیچ معنایی به آن نیفزوده‌‏ایم، معنای اصلی آن را نیز مخدوش و مبهم کرده‏‌ایم. بنابراین، واژۀ «واگیردار» نادرست است؛ زیرا از نظر معنایی به وند یا واژۀ دیگری نیاز نداریم و اگر وند یا واژه‏‌ای به واژۀ «واگیر» بیفزاییم که همان معنای واگیر را منتقل کند، معنای آن را مخدوش کرده‌‏ایم.»