چارچوب سیاست‌های حزبی

به گزارش عصرقائم، به نقل از مرکز پژوهش‌ های مجلس شورای اسلامی، گزارش مذکور درصدد است تا چارچوبی را که نظام‌ های سیاسی در تدوین سیاست‌های حزبی در پیش می گیرند و رویکردهای متفاوت آنها در تدوین این سیاست‌ها و نحوه ترسیم رویکردها را تبیین نماید. مبنای این گزارش پاسخ به چند سوال است: نظام‌های سیاسی چه رویکردهایی را به‌منظور تنظیم و ساماندهی احزاب سیاسی اتخاذ می‌کنند؟ سیاست‌های حزبی در چارچوب چه قوانینی اتخاذ می‌شوند؟ و سیاست‌های حزبی چه مسائلی را مورد توجه قرار می‌دهند؟

طبق این گزارش، سیاست‌های اتخاذ شده از سوی نظام‌ های سیاسی تأثیر مستقیمی در حیات احزاب سیاسی دارند. دولت‌ ها بسته به رویکرد سیاست‌های حزبی خود می‌ توانند احزاب سیاسی را به موجب قوانین و مقرراتی منع و محدود و یا آنها را تشویق و تقویت کنند. در کل سیاست‌ هایی که نظام‌ های سیاسی درباره احزاب سیاسی اتخاذ می کنند، یا در جهت کنترل و در نتیجه تضعیف احزاب سیاسی و یا در جهت تشویق و تقویت آنهاست.

بر اساس این گزارش، نظام‌های سیاسی از طریق مجموعه قوانین و مقرراتی که در خصوص احزاب سیاسی تصویب و اجرا می‌نمایند، سیاست‌های خود را بر احزاب سیاسی اعمال می‌کنند. این قوانین و مقررات عمدتاً شامل اصولی از قانون اساسی، قانون خاص احزاب سیاسی، مواد و فصولی از قانون انتخابات، قانون تأمین مالی احزاب سیاسی، مقررات اداری، آرای دادگاه‌ها، رویه‌های قضایی، رویه‌های اداری پارلمان‌ها (آیین‌نامه‌های داخلی مجالس قانونگذاری) و سایر قوانین است.

همچنین، یافته‌های این گزارش نشان ‌می‌ دهد که سیاستگذاری درخصوص احزاب سیاسی عمدتاً موضوعاتی مانند شناسایی و جایگاه احزاب، تأسیس و ثبت احزاب، عضویت در حزب، سازمان و تشکیلات داخلی، مسائل مالی، دامنه و محدودیت فعالیت‌ها و مجازات احزاب، نحوه شرکت در انتخابات، و نحوه حضور در پارلمان را شامل می‌شود. نظام‌های سیاسی، بسته به شرایط تاریخی، سیاسی و اجتماعی خود و تصوری که از کارکردهای مثبت و منفی حزب برای جامعه و نظام سیاسی دارند اقدام به سیاستگذاری درخصوص موضوعات مذکور می‌کنند و هر رویکردی که آنها برای تنظیم و ساماندهی چنین اموری در پیش بگیرند بر کارآمدی یا ناکارآمدی احزاب سیاسی تأثیر مستقیم می‌گذارد.

این گزارش مدعی است که در کل، رویکردهای قوانین حزبی را می‌توان از دو جنبه محتوایی و شکلی طبقه‌بندی و ارزیابی کرد. به لحاظ محتوایی قوانین حزبی در دو دسته قوانین کنترل‌کننده یا محدودکننده و قوانین تشویق‌کننده یا تقویت‌کننده و به لحاظ شکلی به قوانین حداقلی و قوانین حداکثری قابل تقسیم هستند. بر این اساس، همه انواع قوانین حزبی را می‌توان در چهار دسته: ۱) قوانین حداقلیِ کنترلی و محدود کننده، ۲) قوانین حداقلی تشویقی و تقویت‌کننده، ۳) قوانین حداکثریِ کنترلی و محدودکننده، و ۴) قوانین حداکثری تشویقی و تقویت‌کننده جای داد.

متن کامل این گزارش را اینجا بخوانید.