چرا خمیازه می‌کشیم؟

خمیازه کشیدن یک واکنش طبیعی بدن است که در ظاهر طبیعی و ساده به نظر می رسد. این در حالی است که این واکنش پیچیده تر از آن چیزی است که اکثر افراد تصور می کنند. بر خلاف پلک زدن که برای تر کردن چشم ها اتفاق می افتد و عطسه کردن که محرک‌ها را از بینی خارج می‌کند، عملکرد خمیازه واضح نیست و تا کنون دلایل مختلفی برای وقوع این واکنش بدن تشریح شده است.

دکتر اندرو گالوپ (Andrew Gallup) یکی از محققانی است که روی خمیازه مطالعه داشته و عنوان می‌کند که این واکنش تا کنون به طور جدی بررسی نشده است. چرا که اغلب افراد آن را بی فایده می‌دانند.

تا کنون تصور بر این بوده که خمیازه به عنوان هشداری از طرف بدن است و اعلام می‌کند که بدن نیاز به استراحت دارد یا این که هوشیاری آن در حال کاهش است. اما تحقیقات دکتر گالوپ، این واکنش بدن را مهم تر ارزیابی کرده و عنوان می کند که خمیازه از گرم شدن بیش از حد مغز جلوگیری می کند.

به منظور درک فرآیند خمیازه، دکتر گالوپ ابتدا روند آن را این گونه شرح می‌دهد:«خمیازه نوعی باز شدن بسیار زیاد فک‌ها، ورود مقدار زیادی هوا به بدن و سپس بسته شدن سریع تر فک‌ها همراه با خروج هوا است»

کشیده شدن فک‌ها مانند کشیدن دیگر اعضای بدن، گردش خون را در آن منطقه افزایش می‌دهد. گردش خون مسئله‌ی بسبار مهمی در تنطیم جریان و دمای خونی است که به مغز وارد می‌شود و این دو مورد وظیفه‌ای اصلی در تنظیم دمای کلی بدن را بر عهده دارند.

دکتر گالوپ می گوید با وجود این که انسان‌ها موجوداتی خون گرم هستند و دمای بدن و مغز آنها همیشه در محدوده‌ای ثابت قرار دارد، اگر دمای مغز را به صورت لحظه‌ای رصد کنیم، متوجه نوساناتی در آن می‌شویم. او در ادامه می‌گوید که خمیازه کشیدن موجب کاهش دمای خونی می‌شود که به سمت مغز در حرکت است و این خون خنک‌تر، از گرم شدن بیش از اندازه مغز جلوگیری می‌کند.

دکتر گالوپ در سال ۲۰۰۷ آزمایشاتی انجام داد و در آنها بسته‌های سرد یا گرمی را به دستان افراد می‌داد و مشاهده کرد که بسته‌های سرد باعث کاهش خمیازه در افراد می‌شدند. در تحقیقی که اخیرا انجام شده نیز، این پروفسور افراد را در شهرهای گرم و سرد و در فصل‌های زمستان و تابستان مورد آزمایش قرار داده و متوجه شده است که فصل و دمای هوا، تاثیر مستقیمی بر نرخ خمیازه کشیدن افراد دارد.

با توجه به این نتایج، می‌توان دلیل خمیازه کشیدن قبل از خواب و ابتدای بیداری را نیز تفسیر کرد. در این زمان‌ها بدن انسان در معرض تغییرات جدی دمایی است و به احتمال زیاد نیاز به عاملی برای تنظیم این دما دارد. قبل از خواب، بدن دچار افت دمایی می‌شود و به احتمال زیاد این افت دمایی به کمک خمیازه اتفاق می‌افتد. در اولین ساعات بیداری نیز دمای بدن در حال افزایش است که خمیازه می‌تواند آن را کنترل کند.

یک نظریه‌ی دیگر که به نوعی رد شده است، عنوان می‌کند که خمیازه کشیدن به منظور ورود اکسیژن بیشتر به بدن اتفاق می‌افتد. دکتر گالوپ این نظریه را کاملا رد و عنوان می‌کند بدلیل آن که در حین خمیازه کشیدن مقدار زیادی هوا وارد بدن می‌شود، افراد تصور می‌کنند که این عملی برای کمک به تنفس است. در صورتی که این گونه نیست و طی آزمایشات انجام شده، افرادی که نیاز بیشتری به اکسیژن داشتند، بیش از بقیه ی افراد به خمیازه نیاز پیدا نکردند. به علاوه، ورزش کردن یکی از فعالیت‌هایی است که نیاز بدن به اکسیژن را افزایش می‌دهد و شما هیچ گاه ورزشکاری را نمی‌بینید که در حال فعالیت سنگین و نیاز زیاد به اکسیژن، خمیازه بکشد!

نظریه‌ی دیگر، این واکنش را یک عمل اجتماعی می‌داند و عنوان می کند که جانورانی مانند انسان‌ها و میمون‌ها که به صورت اجتماعی زندگی می کنند، این عمل را بیشتر انجام می‌دهند. البته اثبات هایی نیز برای این قضیه وجود دارد. دکتر گالوپ نیز عنوان می‌کند که مسری بودن خمیازه می‌تواند دلیل این نظریه باشد. مسری بودن خمیازه به حدی است که اگر کسی را ببینید که این عمل را انجام می‌دهد یا صدای آن را بشنوید یا حتی به آن فکر کنید، ممکن است خمیازه بکشید.

از طرفی تعداد جانورانی که به صورت مسری خمیازه می‌کشند بسیار کمتر از جانورانی است که به دلایل فیزیولوژی این عمل را انجام می‌دهند و مسری بودن را نمی‌توان دلیل اصلی این عمل دانست.

صرف نظر از دلیل خمیازه کشیدن آن چه که مسلم است این واکنش عملی لذت بخش برای بدن است و از آنجا که جانوران قبل‌تر از ما مانند میمون‌ها نیز این عمل را تکرار می‌کرده‌اند، می‌توانیم به مفید بودن این واکنش طبیعی ایمان داشته باشیم.