سحر و جادو اساسا حقیقت دارد؟

خب حالا مهم‌ترین سؤال در مواجهه با این شنیده‌ها و اخبار این است که بدانیم اساسا چیزی به نام سحر و جادو حقیقت دارد یا خیر؟ نکته بعدی هم این است که ما به‌عنوان یک مسلمان بدانیم که نظر دین ما در این زمینه چیست و احکام شرعی درباره سحر و جادو و یادگیری آن‌چه می‌گوید؟ در این صفحه سعی شده است به سؤالاتی از این دست پاسخ داده شود، اما یادمان باشد که کلیاتی در این خصوص بیان شده و برای دانستن جزئیات بیشتر باید به کتاب‌های معتبر در این زمینه که کم هم نیستند، مراجعه کنید.

آیا سحر و جادو اساسا حقیقت دارد؟

با توجه به اینکه در برخی از آیات قرآن‌کریم به موضوع سحر ساحران اشاره شده، بنابراین می‌توان گفت که از نظر اسلام، سحر و جادو یک خرافه نیست و می‌تواند رخ دهد. البته آنچه این روز‌ها بین مردم به‌عنوان سحر و جادو رواج پیدا کرده، بیشتر خرافات است. اما به هر حال با وجود همه این خرافات، سحر چیزی نیست که بتوان وجود آن را انکار کرد و همه صورت‌های آن را به خرافات نسبت داد. بعضی از صورت‌های آن هم‌اکنون رواج دارد و هنوز واقعیت آن شناخته نشده است. از نظر اسلام در بسیاری از موارد، سحر باعث گمراه‌کردن مردم و تحریف حقایق و متزلزل ساختن پایه‌های اعتقادات افراد ساده‌ذهن می‌شود. در یک تعریف کلی می‌توان گفت که سحر عملی خارق‌العاده است که آثاری از خود در وجود انسان‌ها به‌جا می‌گذارد و گاهی نوعی چشم‌بندی و تردستی است یا تن‌ها جنبه روانی و خیالی و تلقینی دارد و گاه با استفاده از خواص ناشناخته فیزیکی و شیمیایی بعضی از اجسام و عناصر یا از طریق کمک‌گرفتن از شیاطین انجام می‌گیرد.

قرآن چه اشاره‌ای به سحر و جادو کرده است؟

حتما ماجرای مقابله حضرت‌موسی (ع) با جادوگران را شنیده‌اید. این ماجرا بار‌ها در قرآن مورد اشاره قرار گرفته است. در حقیقت یکی از انواع سحر و جادو که همان تردستی و شعبده و چشم‌بندی محسوب می‌شود، مورد اشاره این آیات است. در آیه ۶۶ سوره طه آمده که ریسمان‌ها و عصاهای جادوگران زمان موسی در اثر سحر، خیال می‌شد که حرکت می‌کنند. در آیه ۱۱۶ سوره اعراف هم آمده است؛ هنگامی که ریسمان‌ها را انداختند، چشم‌های مردم را سحر و آن‌ها را ارعاب کردند. از این آیات روشن می‌شود که سحر دارای حقیقتی نیست که بتوان در اشیا تصرفی کند و اثری بگذارد بلکه این تردستی و چشم‌بندی ساحران است که آنچنان جلوه می‌دهد. اما نوع دومی از سحر هم وجود دارد که در آیات قرآن به آن اشاره شده است. در آیه ۱۰۲ سوره بقره در ماجرای هاروت و ماروت اشاره شده که آن‌ها سحرهایی را فرا می‌گرفتند که میان مرد و همسرش جدایی می‌افکند. به هر حال برخی از علما فقط قائل به نوع اول سحر هستند و برخی دیگر معتقد به هر دو نوع. دسته اول در توجیه اثر سحر می‌گویند که توهم مسحورشدن باعث می‌شود؛ چیزی که اثر سحر در افراد ظاهر شود؛ چیزی مثل تلقین به مریض.

استفتائاتی از رهبر معظم انقلاب

سؤال: یادگرفتن و یاددادن و دیدن شعبده و اقدام به بازی‌هایی که همراه با تردستی هستند، چه حکمی دارد؟

جواب: یاددادن و یادگرفتن شعبده‌ای که از انواع سحر باشد، حرام است، ولی بازی‌هایی که همراه با سرعت حرکت و تردستی هستند و از انواع سحر محسوب نمی‌شوند، اشکال ندارد.

سؤال: آیا آموختن علم جفر و رمل و زیج‌ها و علوم دیگری که از امور غیبی خبر می‌دهند، جایز است؟

جواب: آنچه از این علوم در حال حاضر نزد مردم است، غالبا تا این حد که موجب یقین و اطمینان به کشف امور غیبی و خبردادن از آن‌ها شوند، قابل اعتماد نیستند، ولی آموختن علومی مانند جفر و رمل به‌طور صحیح اشکال ندارد به شرطی که مفسده‌ای بر آن‌ها مترتب نشود.

سؤال: آیا یادگرفتن سحر و عمل به آن جایز است؟ و آیا احضار ارواح و ملائکه و جن جایز است؟

جواب: علم سحر و یادگرفتن آن حرام است مگر آنکه به‌منظور غرض عقلایی و مشروع باشد. اما احضار ارواح و ملائکه و جن، برحسب اختلاف موارد و وسایل و اغراض، احکام مختلفی دارد.

سؤال: آیا فالگیری از طریق سنگریزه و کسب درآمد با آن جایز است؟
جواب: اِخبار به کذب جایز نیست.

آیا می‌توان سحر و جادو را یاد گرفت؟

در این زمینه روایات متعددی از ائمه (ع) وجود دارد؛ مثلا در باب بیست‌وپنجم وسائل الشیعه از قول امام‌علی (ع) آمده است: «کسی که سحر بیاموزد، کم یا زیاد، کافر شده است و رابطه او با خداوند به کلی قطع می‌شود…». فق‌ها و علمای دین ما متفق‌القول معتقدند که یادگرفتن و انجام اعمال سحر و جادوگری حرام است. اما چنانچه برای ابطال سحری نیاز به یادگیری آن باشد یادگیری و آموزش آن اشکالی ندارد بلکه گاهی به‌عنوان واجب کفایی باید عده‌ای سحر را بیاموزند تا اگر مدعی دروغگویی خواست از این طریق مردم را اغفال یا گمراه کند سحر و جادوی او را ابطال و دروغ مدعی را فاش کنند. از امام‌صادق (ع) نقل‌شده است که یکی از ساحران و جادوگران که در برابر انجام عمل سحر مزد می‌گرفت، خدمت ایشان رسید و گفت: حرفه من سحر بوده است و در برابر آن مزد می‌گرفتم، خرج زندگی من نیز از همین راه تأمین می‌شد و با همان درآمد، حج خانه خدا را انجام داده‌ام، ولی اکنون آن را ترک و توبه کرده‌ام، آیا برای من راه نجاتی هست؟ امام‌صادق (ع) در پاسخ فرمود:: «عقده سحر را بگشا ولی گره جادوگری مزن».

چطور با سحر و جادو به مقابله بپردازیم؟

متأسفانه این روز‌ها زیاد شنیده می‌شود که مثلا دختری سحر و جادو شده و برایش خواستگار پیدا نمی‌شود، یا زوجی را جادو کرده‌اند و محبتی بین آن‌ها به‌وجود نمی‌آید. به جرأت می‌توان گفت: اغلب مواردی که مردم آن را سحر می‌پندارند ناشی از توجه بیش از حد به خرافات و اوهام و سوءاستفاده عده‌ای سودجو از شرایط فراهم‌آمده است. درحالی‌که معمولا این دسته از مردم از سحر شناخت دقیقی هم ندارند. درضمن یادمان باشد که لااقل بخشی از سحر، با تصرف در خیال انسان انجام می‌پذیرد و همانطوری که در جریان ساحران و حضرت موسی (ع) اتفاق افتاد، در اینگونه موارد با بالارفتن سطح اعتقادات و آگاهی‌های مردم، عملا اینگونه سحر‌ها کارایی نخواهند داشت. در هر صورت اگر واقعا سحری روی دهد، برای نجات از آن می‌توان از دعا و آنچه در روایات آمده است، بهره برد. در کتاب‌های ادعیه می‌توان به دعاهای معتبری در این زمینه رسید. اگر در موارد بسیار محدودی، راه رهایی به استفاده از سحری دیگر هم منحصر شود، استفاده از سحر برای ابطال سحر هم جایز است. به هر حال باید حواسمان را جمع کنیم که در این وادی مورد سوءاستفاده قرار نگیریم.