طرح‌های سرکاری دولت برای سر کار رفتن بیکاران

برای پاسخ به نیاز اشتغال جامعه، دولت معتقد بود با احتساب اینکه طی برنامه ششم توسعه (از سال ۹۶ تا ۱۴۰۰) نرخ بیکاری فعلی ثابت بماند، هر سال به اشتغالزایی برای ۷۵۰ هزار نفر نیاز است اما در صورتیکه دولت در نظر داشته باشد نرخ بیکاری را به ۷ درصد (هدف محقق نشده در برنامه پنجم توسعه) برساند، نیازمند ایجاد اشتغال برای ۹۵۰ هزار نفر در سال است.

طبق قانون پنج ساله برنامه ششم توسعه دولت مکلف شده است تا سالانه برای۹۷۰ هزار نفر شغل ایجاد کند. بر همین اساس ، تدوین برنامه اشتغال فراگیر در دستور کار قرار گرفت. برنامه اشتغال فراگیر در سال ۹۶در تیر ماه از سوی اسحاق جهانگیری معاون اول رئیس جمهور و رئیس ستاد فرماندهی اقتصاد مقاومتی به تمام دستگاه‌های اجرایی ابلاغ شد .

در همین راستا قرار است برای۹۷۰ هزار و ۷۰۰ نفر از طریق «شناسایی فرصت‌های شغلی در ۹بخش اقتصادی»، «پیش‌بینی فرصت‌های شغلی مبتنی بر۶ طرح اشتغالزایی» و «ایجاد شغل از طریق نهادهای عمومی و حمایتی در قالب ۵ طرح» اشتغالزایی شود.

در راستای هدفگذاری برنامه اشتغال فراگیر سهم هر یک از دستگاه‌های اجرایی از ایجاد شغل در ۹ رَسته فعالیت اقتصادی تعیین شد که در این بخش ایجاد ۶۵۱ هزار شغل پیش بینی شده است.

بر این اساس، در بخش کشاورزی ۶۹ هزار شغل، در بخش صنعت – معدن و بازرگانی ۲۵۴ هزار شغل، در بخش ساختمان ۳۸ هزار و۵۰۰ شغل، در بخش گردشگری ۷۰ هزار و ۱۰۰ شغل، در بخش حمل و نقل ۹۱۰۰ شغل، در بخش ارتباطات و فناوری اطلاعات ۹۰ هزار شغل، در بخش خدمات سلامت۶۰ هزار و ۲۰۰شغل، در بخش خدمات فرهنگی و هنری ۲۴ هزار شغل و در سایرحوزه‌های بخش خدمات نیز ۳۷ هزار شغل برای سال جاری هدفگذاری شده است.

طرح مشوق‌های کارفرمایی نیز از دیگر طرح‌های اشتغالزایی به شمار می‌رود که برای این حوزه نیز اشتغالزایی برای ۷۵هزار پیش بینی شده است. علاوه بر این برای طرح کارورزی دانش آموختگان دانشگاهی ۱۰۵ هزار فرصت شغلی، برای طرح ساماندهی اعزام نیروی کار به خارج ۸ هزار فرصت شغلی و برای طرح روستا – تعاون ۶۵ هزار فرصت شغلی هدفگذاری شد.اما در بخش اشتغالزایی در فعالیت‌های مرتبط با نهادهای عمومی و حمایتی ۹۱ هزار و ۸۰۰ فرصت شغلی برای سال جاری مد نظر قرار گرفته است بدین ترتیب که ۶۰ هزار فرصت شغلی در قالب طرح هم‌افزایی نهادهای حمایتی و عمومی برای ایجاد اشتغال گروه‌های هدف پیش بینی شده است.

همچنین ایجاد شغل برای ۲۰ هزار نفر در قالب اجرای طرح کسب و کار و اشتغالزایی نهادهای حمایتی در نظر گرفته شده است.همچنین ایجاد ۷۸۰۰ شغل در قالب اجرای طرح توسعه مشاغل خانگی و محلی و ایجاد ۴۰۰۰شغل در قالب طرح ایجاد کسب و کار با طرح تامین مالی خرد هدفگذاری شده است.

بر اساس این گزارش، برای تحقق هدفگذاری ۹۷۱ هزار شغل که با اجرای برنامه اشتغال فراگیر ۵ هزار میلیارد ریال از محل منابع بودجه‌ای، ۲۰ هزار میلیارد تومان از محل تسهیلات بانکی و هزار میلیارد تومان نیز از محل صندوق توسعه ملی پیش بینی شده است.

*طرح های شکست خورده

اما وعده دولت برای ایجاد ۹۷۱ هزار شغل برای دانش آموختگان دانشگاهی از همان ابتدا زیر سوال رفت. مطابق با دستورالعمل طرح کارورزی دانش آموختگان دانشگاهی، متقاضیان پس از ثبت نام در این سامانه و تعیین حیطه شغلی خود به واحدهای پذیرنده یعنی بنگاه های اقتصادی فعال در بخش خصوصی ارجاع داده می شوند و مدتی مشغول کار و آموزش می شوند و در این میان فارغ‌التحصیلان مقطع کاردانی ۲۷۰ هزار تومان، کارشناسی ۳۱۰ هزار تومان و دکتری ۳۵۰ هزار تومان حقوق دریافت می کنند و البته از حق بیمه هم محروم هستند. بنگاه اقتصادی یا واحد پذیرنده هم اختیار دارد که پس از طی مدت کارورزی ، متقاضی را استخدام کند یا از استخدام وی سر باز زند.

بنابراین کارورز جز دریافت حقوقی زیر ۴۰۰ هزارتومان هیچ حق دیگری ندارد و همه چیز به اراده واحد پذیرنده بستگی دارد که البته برای واحد پذیرنده هم مطلوب تر است که به طور مکرر جذب نیروی کارورز کند و پس از مدتی با بهانه ای از استخدام وی سرباز زند و این وسط هم جوان تحصیلکرده جویای کار “سر کار” می رود و به نوعی مورد استثمار قرار می گیرد.

حال جالب اینجاست که به فرض جوابگویی این طرح و استخدام برخی متقاضیان در واحدهای پذیرنده، باز هم اجرای این طرح خیلی ها را سر کار گذاشته است و برخی ها که بیش از چندماه از ثبت نامشان در سامانه کارورزی می گذرد هنوز هیچ تماسی از سوی واحد های پذیرنده دریافت نکرده اند در حالی که به این وعده بزرگ دولت یعنی اشتغال ۹۷۰ هزارنفری چشم امید بسته بودند.

یکی دیگر از ایرادهای این طرح عدم تناسب بین ثبت نام کنندگان و بنگاه های نیازمند به کار هستند. به عنوان مثال برخی از نمایندگان کارگری بیان می کنند از ۱۵۵۱ نفر متقاضی این طرح در یکی از استان ها تنها ۴ کارورز توسط واحدهای پذیرنده برای انجام به این طرح دعوت به کار شده اند.

علی الرغم اینکه علی ربیعی معتقد است که بهره گیری از طرح تخفیف بیمه برای کارفرمایان،  انگیزه ای برای جذب نیرو است، کارورزی که به بنگاه اقتصادی معرفی می شود حدود ۹ماه باید با کمترین حقوق قانونی برای کارفرما کار کنند.

گزارش های میدانی خبرنگار تسنیم از روند اجرای طرح کاروزی حاکی از این است که این طرح نه تنها موفق نبوده بلکه تعدادی زیادی از فارغ التحصیلان به امید یافتن شغلی مدتی از وقت خود را صرف کارورزی کرده اند اما متأسفانه به بهانه های مختلف از سمت واحد پذیرنده جذب نشده اند یا شرایط برای کارورز تا حدی غیر قابل تحمل بوده است که کارورز محیط را ترک کرده است.

منابع مالی پیش‌بینی شده برای قالب اول از سه طریق تامین خواهد شد: اعتبارات بودجه‌ای، تسهیلات بانکی و تسهیلات صندوق توسعه ملی.درحالی که دولت یازدهم و دوازدهم نسبت به اجرای طرح های بنگاه های زودبازده و SMEها در دولت دهم انتقاد داشت که قرار است با برداشت از صندوق توسعه ملی  و اعتبارات بودجه و تسهیلات بانکی توجه به بنگاه های زودبازده و SMEها را دستورکار قرار داد که به اعتقاد کارشناسان اقتصادی طرح های اشتغالی دولت موفق نخواهد بود و مانند سایر طرح ها صرفاً انحراف منابع را به دنبال دارد.