رسوایی بزرگی که سقوط فیس‌بوک را رقم زد

می‌توان گفت اولین شبکه اجتماعی رسمی دنیا فیسبوک بود که در ۴ فوریه ۲۰۰۴ توسط مارک زاکربرگ و دوستانش برای دانشجویان دانشگاه هاروارد و با هدف تبادل اطلاعات و ارتباط افراد با یکدیگر راه‌اندازی شد. پس ازگذشت مدت کوتاهی دانشگاه‌های دیگر آمریکا نیز امکان دسترسی به فیسبوک را برای دانشجویان فراهم کردند. از آنجا که این شبکه اجتماعی به مذاق کاربران خوش آمد کم کم دسترسی به آن در سطح جهان آزاد شد و امکان ثبت نام در آن برای همه افراد فراهم آمد.

کاربران هنگام ثبت نام در این شبکه اجتماعی بسیاری از اطلاعات شخصی خود را در اختیار آن قرار می‌دهند. در حال حاضر تعداد بیشماری از افراد دنیا عضو این شبکه هستند و این یعنی حجم غیر قابل تصوری از اطلاعات کاربران در اختیار مدیران این شبکه است که می‌تواند در برخی مواقع نگران کننده باشد.

فضای مجازی و اینترنت در کنار انبوه مزایایی که به ارمغان آورده‌اند دغدغه‌های امنیتی متعددی را نیز ایجاد کرده‌ است و بخش عمده‌ای از نگرانی‌ها به نوع کسب و کار شرکت‌های فعال در این حوزه بازمی‌گردد، شرکتهایی همچون گوگل و فیسبوک که در ازای ارائه سرویسهای رایگان به کاربران، از اطلاعات آنها در جهت شخصی سازی تبلیغات بهره می‌برند. شاید کاربران هرگز تصور نکنند این حقیقت را که فیسبوک همه چیز از استیکر تا موقعیت مکانی کاربران حین لاگین شدن را در خود ذخیره می‌کند.

اخبار منتشر شده طی روزهای اخیر این واقعیت را آشکارتر کرد. به تازگی سایت‌های خبری دنیا اخباری مبنی بر فروش اطلاعات کاربران توسط مدیران فیسبوک را منتشر کرده‌اند که به واقع رسوایی بزرگی برای این شرکت بود. پس از انتشار این خبر موج عظیمی از اعتراضات و انتقادات در جهان ایجاد شد. بسیاری از کاربران بلافاصله  اقدام به حذف حساب فیسبوک خود کردند. آنها با راه اندازی کمپین «دیلیت فیسبوک» به طور صریح اعتراض خود را به این اقدام و نقض آشکار حقوق بشر نشان دادند. این خبر برای اولین بار از سوی گاردین و شبکه چهار تلویزیون انگلیس پخش شد که از همان ساعات اولیه انتشار، مورد توجه مردم و رسانه‌های دنیا قرار گرفت تا حدی که ارزش سهام این شرکت تا ۵۸ میلیارد دلار سقوط کرد. تجربه‌ای وحشتناک که تاکنون برای این شبکه اجتماعی رخ نداده بود.

” روزم عالی می‌شود وقتی که می‌بینم هشتگ دیلیت فیسبوک ترند می‌شود”

ارزش سهام فیسبوک در سال ۲۰۱۲ تنها ۳۲ دلار بود، در فوریه سال جاری میلادی سهام آن به یکباره رشد چشمگیری داشت و تا ۱۹۰ میلیارد نیز رسید که در پی این رسوایی و جنجالی که پیش‌ آمد ارزش آن تا ۱۵۹ دلار سقوط کرد. ماجرا تنها به اینجا ختم نمی‌شود، به دنبال این رسوایی بسیاری از چهره‌های شناخته شده نیز به کمپین «دیلیت فیسبوک» پیوستند که جیم کری کمدین معروف نیز از جمله آنها بود که نه تنها حسابش را حذف کرد بلکه سهام خود را نیز به فروش گذاشت و از این اقدام خود ابراز خرسندی کرد.

فیسبوک بر مبنای محتوایی که توسط کاربران لایک می‌شود یا در مورد آن با دوستان خود گفتگو می‌کنند، استیکرهای ارسالی، مکان و زمان لاگین با هر دستگاهی که از آن برای ورود به فیسبوک استفاده می‌شود اطلاعات جامعی را ذخیره‌ می‌کند. داده‌هایی که شامل ردگیری موقعیت کاربر، اپلیکیشن‌هایی که نصب کرده‌ به همراه زمان و علت استفاده از آن‌ها، دسترسی به وب کم و میکروفون او در هر زمانی، مخاطبین، تاریخچه تماس، ایمیل‌ها، فایل‌های دانلودی، بازیها، تصاویر و ویدئوها، موسیقی و بسیاری اطلاعات می‌شود.

تیم کوک مدیر عامل اپل طی مصاحبه‌ای که با کریس هایس از شبکه MSNBC داشت نحوه مدیریت داده‌های کاربران توسط فیسبوک را به شدت مورد انتقاد قرار داد، طی این مصاحبه که قرار است از همین شبکه در تاریخ هفدهم فروردین پخش شود، وی اظهار داشت: “ما هرگز تصور نمی‌کردیم چنین اطلاعات کاملی از افراد وجود داشته باشد. اطلاعاتی که حاوی جزئیات شخصی بوده و از چندین منبع گردآوری شده‌اند ، این اطلاعات می‌توانند علیه دموکراسی ما مورد استفاده قرار بگیرند. آنها می‌توانند توسط آگهی دهندگان نیز مورد استفاده قرار گیرند. زمانیکه از تیم کوک پرسیده شد که اگر در شرایط کنونی زاکر برگ قرار داشت، چه کار می‌کرد با قاطعیت گفت: من هیچگاه در چنین موقعیتی قرار نمی‌گرفتم. ”

از سوی دیگر خبر تقلب در روند انتخابات آمریکا با استفاده از فیسبوک در فضای مجازی منتشر و دست به دست شد. برخی مدعی شدند که شرکتی به‌ نام کمبریج آنالیتیکا با به‌ کار گیری شگردهایی موفق شده است به حساب دست کم ۵۰ میلیون کاربر دسترسی یافته و با تحلیل آنها، کمپین انتخاباتی اینترنتی فیسبوک را طوری برنامه‌ریزی کند که دقیقا با سلایق کاربران هماهنگ بوده و پاسخگوی آن دسته از کاربرانی باشد که مخالف کاندیدای مشخصی بودند.

آنها با کمک یکی از استادان روانشناسی دانشگاه کمبریج توانستند برنامه‌ای را طراحی کنند که روی تلفن همراه کاربران نصب می‌شد، برنامه‌ای که به آنها اجازه می‌داد به تمام اطلاعات افراد دسترسی یابند. این برنامه تا اندازه‌ای حرفه‌ای بود که حتی کارشناسان فیسبوک را هم متقاعد کرد که این تنها یک برنامه پژوهشی است اما با همه اینها تعداد محدودی نسبت به جمعیت کاربران این برنامه را نصب کردند. همین امر طراحان این برنامه را بر آن داشت تا از طریق دیگری وارد شوند که نهایتا تصمیم گرفتند تا پرسشنامه‌ای را طراحی کنند که با وعده اهدای دو دلار به پاسخ دهندگان، آنها را تحریک به دانلود کنند. از قضا این فکر، خوب جواب داد و توانست نزدیک به ۵۰ مییلیون کاربر را فریب دهد.

با توجه به آنچه در بالا ذکر شد حال این سوال پیش می‌آید چه کسی مسبب و منتشرکننده این اخبار بود؟  کریس وایلی کارمند شرکت کمبریج آنالیتیکا صراحتا با ارائه مدارک و اسنادی که همه این ادعاها را ثابت می‌کرد در اختیار روزنامه‌های گاردین و نیویورک تایمز و آبزرور قرار داد که گرچه منجر به اخراج وی شد اما رسوایی بزرگی را برای فیسبوک رقم زد. آنطور که از بررسی‌ها برمی‌آید فیسبوک در سال ۲۰۱۵ از این موضوع باخبر شد. زاکر برگ از رقبای انتخاباتی درخواست کرد که این اطلاعات را پاک کنند اما چنین نشد. اسناد وایلی آنقدر معتبر است که نه تنها عدم حذف این اطلاعات را ثابت می‌کند بلکه سبب شده تا از سوی مقامات انگلیس دستور بازرسی دفتر کمبریج آنالیتیکا نیز صادر شود.

در نهایت فیسبوک مجبور به عذرخواهی شد اما هنوز ماجرا ادامه دارد و طبق نظر تحلیلگران و کارشناسان فیسبوک به احتمال زیاد بحران دیگری را هم پیش رو خواهد داشت. چرا که اگر چنین چیزی ثابت شود علاوه بر حذف فیسبوک توسط کاربران، شکایات فراوانی برای دریافت غرامت از این شبکه اجتماعی صورت خواهد گرفت.