کوتاهی ذوب‌آهن مهم‌ترین علت تولید نشدن ریل ملی

به گزارش قائم آنلاین، شبکه کانون های تفکر ایران (ایتان) با انتشار گزارشی تحلیلی ضمن تاکید بر ضرورت تولید ریل ملی و منفعت ۲ میلیارد دلاری قطع واردات آن، به بررسی روند تولید ریل ملی در داخل کشور و بخصوص قرارداد چهل هزار تنی ریل بین شرکت راه‌آهن و شرکت ذوب‌آهن اصفهان در اواخر مهرماه ۹۵ پرداخت.

در بخش جمع بندی این گزارش درباره روند اجرای این قرارداد آمده است: «بررسی‌های کارشناسی نشان می‌دهد مسئولیت تأخیر در اجرای موثر قرارداد تولید چهل هزار تن ریل U33 بر عهده شرکت ذوب‌آهن است؛ زیرا هزینه خرید به‌صورت تهاتر با بدهی توسط شرکت راه‌آهن از پیش‌پرداخت شده است. از طرف دیگر تا وقتی‌که تولید انبوه ریل U33 به‌صورت انبوه به استاندارد موردنیاز نرسد، تولید ریل UIC60 که از ظرافت و اهمیت بالاتری برخوردار است، امکان‌پذیر نیست و ذکر بی‌انگیزگی خریدار برای عقد قرارداد تولید UIC60 به‌عنوان علت کندی پیشرفت خط تولید ریل، منطقی محسوب نمی‌شود. بااین‌حال، وزارت راه و شهرسازی لازم است قرارداد خرید این نوع ریل (UIC60) را نیز با ذوب‌آهن منعقد نماید تا برای تولیدکننده تضمین خرید محسوب شود و طبیعتاً در گام نخست در مورد نحوه تأمین مالی قرارداد با این شرکت به توافق برسد. هرچند وزیر راه و شهرسازی وعده خرید تمام ظرفیت پنج سال آینده ذوب‌آهن را داد، اما این اظهارنظر تاکنون بالفعل نشده و لازم است قرارداد مشخصی در این خصوص بین دو طرف منعقد شود».

این گزارش تحلیلی از بخش های مقدمه، ضرورت توسعه شبکه ریلی کشور، نیاز توسعه شبکه ریلی به تامین ریل، تاریخچه تولید ریل ملی، بررسی امکان تولید ریل در شرایط فعلی، ملاحظات پیش روی تولید ریل ملی و جمع بندی تشکیل شده است. متن کامل گزارش شبکه کانون های تفکر ایران با عنوان «ضرورت تولید ریل در داخل کشور و پیشنهاداتی برای تحقق آن» از اینجا قابل مشاهده است.

خلاصه مدیریتی این گزارش به شرح زیر است: «باوجود عمر صدساله راه‌آهن در ایران و خودکفایی در مراحل توسعه زیرساخت مانند ساخت پل و تونل و همه اجزای خطوط ریلی، هنوز تأمین ریل به‌عنوان اصلی‌ترین جزء توسعه زیرساخت ریلی کاملاً به واردات وابسته است. در سال‌های اخیر تشدید تحریم‌ها باعث شد واردات ریل در مواردی غیرممکن و در موارد دیگر تا ۵۰ درصد افزایش هزینه داشته باشد، در نتیجه طی این سال‌ها سرعت توسعه خطوط ریلی کشور کاهش چشمگیری پیدا کرد. در حال حاضر طول خطوط اصلی شبکه ریلی کشور حدود ۱۱ هزار کیلومتر است. طبق محاسبات وزارت راه و شهرسازی برای دستیابی به اهداف سند چشم‌انداز ۱۴۰۴، طول شبکه ریلی لازم است به ۲۵ هزار کیلومتر افزایش یابد. دستیابی به این میزان از ظرفیت جدید نیازمند هزینه‌ای بالغ‌بر ۲ میلیارد دلار بابت خرید ریل از خارج است.

در سال ۹۳ باهدف تولید داخلی ریل، تفاهم‌نامه‌ای بین شرکت سهامی ذوب‌آهن اصفهان به‌عنوان تولیدکننده بالقوه این محصول و شرکت راه‌آهن جمهوری اسلامی ایران که یکی از دو مشتری اصلی در این زمینه است، منعقد شد. طی این تفاهم‌نامه ذوب‌آهن تعهد داد که خط تولید این محصول را راه‌اندازی کند و در مقابل راه‌آهن نیز متعهد شد که ریل موردنیاز خود را از این شرکت تهیه نماید. در همان ایام، شرکت ذوب‌آهن یک خط نورد پیشرفته از شرکت کوتنر آلمان خریداری نمود تا بتواند پس از خرید شمش ریل از تولیدکنندگان داخلی یا خارجی، گام اول در تولید داخلی این محصول را بردارد. این خط تولید در سال ۹۴ به‌طور کامل وارد و نصب گردید و ازاین‌رو در مهرماه ۹۵ قرارداد تأمین ریل راه‌آهن توسط این شرکت منعقد شد.

از نظر فنی، خط تولید یادشده از توانایی تولید انواع ریل‌های موردنیاز راه‌آهن به‌صورت کامل برخوردار است. بنابراین با راه‌اندازی این خط و تولید ریل، نیاز به واردات مرتفع خواهد شد. ازلحاظ اقتصادی نیز تولید این محصول می‌تواند برای تولیدکننده، جذابیت زیادی داشته باشد چراکه ارزش افزوده حاصل از نورد ریل در مقایسه با سایر پروفیل‌های فولادی مانند تیرآهن و میلگرد بیش از پنجاه‌درصد در هر تن بیشتر است. این در حالی است که محصولات یادشده تقریباً فرایند نورد مشابهی با نورد ریل دارند. این مسئله در کنار حجم بالای ریل موردنیاز کشور به صورت سالانه، سرمایه‌گذاری انجام‌شده برای تولید ریل را کاملاً توجیه‌پذیر می‌کند.

در قرارداد مورخ ۲۷ مهر ۹۵، مهلت تحویل کامل چهل هزار تن ریل ، پایان سال ۹۵ است. اما باگذشت حدود ۱۱ ماه از مهلت این قرارداد، هنوز ذوب‌آهن ریل با استاندارد مقررشده را تولید نکرده و محصول آزمایشی این شرکت مورد تأیید راه‌آهن واقع نشده است. هرچند شرکت ذوب‌آهن در مواردی با فرافکنی، علت تعویق‌های مکرر و طولانی را معضلات تأمین مالی طرف مقابل برای پرداخت هزینه خرید ریل عنوان کرده است، اما در قرارداد فعلی هزینه کل قرارداد به روش تهاتر با بدهی‌های این شرکت به راه‌آهن از پیش، ‌پرداخت شده است. بنابراین لازم است در گام اول، شرکت ذوب‌آهن ۴۰ هزار تن ریل U33 (مناسب خطوط فرعی) معهود خود را تحویل و خط تولید خود را مهیای تولید انبوه ریل UIC60 (اصلی‌ترین ریل مورد نیاز کشور، مناسب خطوط اصلی) نماید. در طرف مقابل و به‌عنوان اولویت بعدی، شرکت ساخت‌و‌توسعه زیربناهای حمل‌ونقل کشور، برای مدت قابل قبولی (مثلاً ۵ سال)، قرارداد تأمین ریل موردنیاز خود را از طریق شرکت ذوب‌آهن اصفهان منعقد نماید».